________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૬૪, ૬૫
૨૨૯
પૂર્વમાં એકાંતવાદ બતાવ્યો તે પ્રમાણે હિંસાદિની સંગતિ નથી તેમ બતાવ્યું, તેથી એકાંતવાદથી વિપરીત એવો નિત્યાનિત્યવાદરૂપ પરિણામી આત્મા સ્વીકા૨વામાં આવે અને દેહથી આત્માનો ભેદાભેદ સ્વીકા૨વામાં આવે તો હિંસાદિની સંગતિ થાય છે.
અને હિંસાદિની સંગતિ થાય તો હિંસાદિના ફળરૂપ બંધ અને અહિંસાદિના ફળરૂપ મોક્ષ સંગત થાય છે, તેથી આત્માને પરિણામી સ્વીકારવો અને આત્માને દેહથી કથંચિત્ ભિન્ન અને કથંચિત્ અભિન્ન સ્વીકારવો એ તત્ત્વવાદ છે, અને જેઓ મધ્યસ્થતાપૂર્વક અનુભવને અનુરૂપ પદાર્થને જોવામાં કુશળ નથી તેવા અતત્ત્વવેદીઓ આ તત્ત્વવાદ જાણી શકતા નથી. માટે માર્ગાનુસા૨ી સૂક્ષ્મબુદ્ધિથી તત્ત્વને જાણવા માટે પ્રયત્ન ક૨વો જોઈએ જેથી તત્ત્વવાદની પ્રાપ્તિ થાય એ પ્રકારે ઉપદેશક યોગ્ય શ્રોતાને ઉપદેશ આપે છે. ||૬૪/૧૨૨૦
અવતરણિકા :
एवं तत्त्ववादे निरूपिते किं कार्यमित्याह
અવતરણિકાર્થ :
આ રીતે તત્ત્વવાદ નિરૂપણ કરાયે છતે=અત્યાર સુધી વર્ણન કર્યું એ રીતે તત્ત્વવાદ નિરૂપણ કરાયે છતે, શું કરવું જોઈએ ?=ઉપદેશકે શું કરવું જોઈએ ?, એથી કહે છે
સૂત્ર :
રામપરીક્ષા ।।૬/૧૨૩।।
સૂત્રાર્થ
:
—
પરિણામની પરીક્ષા કરવી જોઈએ=શ્રોતાને તત્ત્વવાદ સમ્યક્ પરિણમન પામ્યો છે કે નહિ તેની પરીક્ષા કરવી જોઈએ. II૬૫/૧૨૩||
ટીકા ઃ
'परिणामस्य' तत्त्ववादविषयज्ञान श्रद्धानलक्षणस्य 'परीक्षा' एकान्तवादारुचिसूचनवचनसंभाषणाવિનોપાયેન નિર્ણયનું વિધેયમ્ ।।૬/૨રૂ।।
ટીકાર્ય ઃ
.....
‘રામસ્વ’ . વિધેયમ્ ।। તત્ત્વવાદ વિષયક જ્ઞાન અને રુચિરૂપ પરિણામની પરીક્ષા=એકાંતવાદની અરુચિને સૂચન કરનારા વચન અને સંભાષણાદિ ઉપાયો દ્વારા નિર્ણય કરવો જોઈએ. ।।૬૫/૧૨૩।। ભાવાર્થ :
અત્યાર સુધી ગ્રંથકારશ્રીએ શ્રોતાને ઉપદેશક કઈ રીતે આત્મા પરિણામી છે અને કઈ રીતે આત્માનો
