Dharmbindu Prakaran Part 01

SR No.: 022099
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2012
Total Pages: 270
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 210

૧૯૩
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ / સૂત્ર-૪૦ સૂત્રાર્થ :
તેના ભાવમાં પણ કષ-છેદના ભાવમાં પણ, તાપના અભાવમાં અભાવ છે પરીક્ષણીય વસ્તુઓની અસતા જ છે. ll૪૦/૮ ટીકા -
‘તયો:' છેલ્યો: ‘માવઃ' સત્તા ‘તમાવ:', તમિ, વિં પુનરાવ રૂપિશબ્દાર્થ, શિમિत्याह –'तापाभावे' उक्तलक्षणतापविरहे 'अभावः' परमार्थतः असत्तैव परीक्षणीयस्य, न हि तापे विघटमानं हेम कषच्छेदयोः सतोरपि स्वं स्वरूपं प्रतिपत्तुमलम्, जातिसुवर्णत्वात् तस्य In૪૦/૨૮ાા ટીકાર્ય :
તો.' ... તસ્ય ! તેનો=કષ-છેદનો ભાવકસત્તા, તદ્ભાવ છે. તે હોતે છતે પણ તાપના અભાવમાં=કહેવાયેલા લક્ષણવાળા તાપની શુદ્ધિના વિરહમાં, અભાવ છે–પરમાર્થથી પરીક્ષણીયની અસત્તા જ છે. કિજે કારણથી તાપમાં વિઘટમાન એવું સુવર્ણકતાપપરીક્ષામાં શુદ્ધરૂપે નહિ જણાતું સુવર્ણ વિદ્યમાન પણ કષછેદનું સ્વ-સ્વરૂપ સુવર્ણનું સ્વરૂપ, સ્વીકારવા માટે સમર્થ નથી; કેમ કે તેનું પરીક્ષણીય એવા સુવર્ણનું જાતિસુવર્ણપણું છેકપૂર્ણ સુવર્ણપણું નથી.
સૂત્રમાં ‘તાવેડપિ' છે તેમાં રહેલા ‘મ'નો અર્થ કરે છે – શું વળી, અતદ્ભાવમાં પણ=કષ-છેદના અભાવમાં પણ એ ‘’ શબ્દનો અર્થ છે. Im૪૦/૯૮ ભાવાર્થ -
સૂત્ર-૩૮માં કહ્યું કે ઉપદેશકે કૃતધર્મની પરીક્ષાના વિષયમાં જે કષ-છેદ-તાપ પરીક્ષા છે તેનું પરસ્પર અંતર બતાવવું જોઈએ, જેથી યોગ્ય શ્રોતાને શ્રુતધર્મની પરીક્ષા કઈ રીતે કરવી જોઈએ ? તેનો માર્ગાનુસારી બોધ થાય, તેથી હવે કષ-છેદ-તાપ પરીક્ષાનું પરસ્પર અંતર બતાવતાં કહે છે કે જે દર્શન આત્માને એકાંત નિત્ય કે એકાંત ક્ષણિક માને છે તે દર્શનનાં વચન અનુસાર મોક્ષના ઉપાયભૂત ધ્યાન-અધ્યયન આદિમાં યત્ન કરવામાં આવે તો પણ તે દર્શનના મત અનુસાર “આત્મા પરિણામી નહિ હોવાથી ધ્યાનના અધ્યયન દ્વારા આત્માનો અશુદ્ધ પર્યાય નાશ પામે છે અને શુદ્ધ પર્યાય ઉત્પન્ન થાય છે તેમ કહી શકાય નહિ, તેથી એકાંત નિત્ય કે એકાંત ક્ષણિક આત્માને માનનાર આગમ તાપશુદ્ધ નથી. અને જે આગમ તાપશુદ્ધ ન હોય તેવું આગમ મોક્ષપ્રાપ્તિનું કારણ બને તેવાં વિધિવચનો કહે અને મોક્ષપ્રાપ્તિમાં વિજ્ઞભૂત બને તેવાં હિંસાદિ વચનોનો નિષેધ કરે અને વિધિ-નિષેધના પાલનમાં સહાયક થાય તેવી સર્વ ઉચિત ક્રિયા બતાવે તો તે આગમવચન કષશુદ્ધ અને છેદશુદ્ધ હોવા છતાં તાપશુદ્ધ નહિ હોવાથી પરીક્ષામાં સમર્થપણાથી આદરણીય એવા પણ કષ-છેદમાં મતિમાન પુરુષો યત્ન કરતા નથી.