Page Text
________________
૧૮૫
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૩૫ ટીકા :__'विधिः' अविरुद्धकर्तव्यार्थोपदेशकं वाक्यम्, यथा 'स्वर्गकेवलार्थिना तपोध्यानादि कर्तव्यम्, समितिगुप्तिशुद्धा क्रिया' इत्यादि, 'प्रतिषेधः' पुनः 'न हिंस्यात् सर्वभूतानि, नानृतं वदेत्' इत्यादिः, ततो विधिश्च प्रतिषेधश्च 'विधिप्रतिषेधौ,' किमित्याह-'कषः' सुवर्णपरीक्षायामिव कषपट्टके रेखा, इदमुक्तं भवति-यत्र धर्मे उक्तलक्षणो विधिः प्रतिषेधश्च पदे पदे सुपुष्कल उपलभ्यते स धर्मः
શુદ્ધ, ન પુન:"अन्यधर्मस्थिताः सत्त्वा असुरा इव विष्णुना । ૩ચ્છનીયાસ્તેષાં દિ વધે રોષો ન વિદ્યતે ISIT” ] ત્યાતિવાવયર્મ તિ પારૂ/૨રૂપા ટીકાર્ય :
વિધિઃ' વવચાર્મ તિ અવિરુદ્ધ કર્તવ્ય એવા અર્થનો ઉપદેશક વાક્ય વિધિ છે=મોક્ષપ્રાપ્તિરૂપ ફળની સાથે અવિરુદ્ધ એવા કર્તવ્યના અર્થને બતાવનાર વાક્ય વિધિ છે – જે પ્રમાણે સ્વર્ગ અને કેવલજ્ઞાનના અર્થીએ તપ-ધ્યાનાદિ કરવાં જોઈએ, સમિતિ-ગુપ્તિશુદ્ધ ક્રિયા કરવી જોઈએ, ઈત્યાદિ વાક્યો વિધિવાક્યો છે. વળી સર્વ જીવોની હિંસા કરવી જોઈએ નહિ. જૂઠું બોલવું જોઈએ નહિ ઈત્યાદિ પ્રતિષેધવાક્યો છે. ત્યારપછી=વિધિ પ્રતિષેધનો અર્થ કર્યા પછી, વિધિ-પ્રતિષેધનો સમાસ સ્પષ્ટ કરે છે – વિધિ અને પ્રતિષેધ એ વિધિ-પ્રતિષેધ છે અને આ વિધિ-પ્રતિષેધ કષ' છે અર્થાત્ સુવર્ણની પરીક્ષામાં કસોટી પત્થર ઉપર સુવર્ણની રેખા જેવા છે. આ કહેવાયેલું થાય છે –
જે ધર્મમાં ઉપરમાં કહેવાયેલા લક્ષણવાળો વિધિ અને પ્રતિષેધ પદે પદમાંકદરેક સ્થાનોમાં, પુષ્કળ પ્રાપ્ત થાય છે તે ધર્મ કષશુદ્ધ છે., પરંતુ
જેમ વિષ્ણુ વડે અસુરોનો ઉચ્છેદ કરાયો તેમ અન્ય ધર્મમાં રહેલા જીવોનો નાશ કરવો જોઈએ. તેઓના વધમાં અન્ય દર્શનમાં રહેલા જીવોના વધમાં, દોષ વિદ્યમાન નથી. ૯૧.” () ઈત્યાદિ વાક્યગર્ભ એવો ધર્મ કષશુદ્ધ નથી. ‘તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. ૩૫/૯૩ ભાવાર્થ :
આત્માનું હિત સર્વકર્મ રહિત અવસ્થારૂપ મોક્ષ છે અને તે મોક્ષની પ્રાપ્તિ અર્થે શ્રતધર્મનો ઉપદેશ છે, તેથી મોક્ષને માનનારા સર્વ દર્શનકારો મોક્ષના ઉપાયોનું વર્ણન કરે છે. અને જે દર્શનનાં વાક્યો મોક્ષપ્રાપ્તિને અવિરુદ્ધ કર્તવ્ય એવા આચારનો ઉપદેશ આપતા હોય અને મોક્ષને પ્રતિકૂળ અને સંસારના કારણભૂત એવાં હિંસાદિ અઢાર પાપસ્થાનકોનો નિષેધ કરતા હોય અને આ વિધિ-નિષેધ પણ સ્થાને સ્થાને જે શાસ્ત્રોમાં કહેવાયેલ હોય તે શાસ્ત્રવચન કષશુદ્ધ છે.
| SR No. | 022099 |
| Book Title | Dharmbindu Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 270 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |