________________
૧૧૦.
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | સૂત્ર-પ૬, ૫૭ "दर्पः श्रमयति नीचान्निष्फलनयविगुणदुष्करारम्भैः ।
સ્ત્રોતોવિનોમતીર્થસનિમિત્તે મર્ચઃ ૪૪” ] પારદા. ટીકાર્ચ -
સર્વત્ર' . તિઃ | સર્વત્ર કાર્યમાં પ્રવર્તમાન એવા બુદ્ધિમાન પુરુષે અભિનિવેશ કરવો જોઈએ=અભિનિવેશમાં પરિહાર કરવો જોઈએ.
અભિનિવેશનો અર્થ સ્પષ્ટ કરે છે – નીતિમાર્ગને નહિ પ્રાપ્ત થયેલા પણ પરના અભિભવના પરિણામથી કાર્યનો આરંભ અભિનિવેશ છે. અને આ અભિનિવેશ નીચનું લક્ષણ છે. જે કારણથી તીતિથી અતીત પણ કાર્ય કરવાનો અભિલાષ છે. અને કહેવાયું છે –
“નિષ્ફળ એવા નયરિગુણ=નિષ્ફળ એવી નીતિથી રહિત દુષ્કર આરંભો વડે દર્પ નીચ જીવોને શ્રમ કરાવે છે. પ્રવાહના વિપરીત તરણમાં વ્યસનવાળા માછલાઓ વડે ખોટો શ્રમ કરાય છે. ૪૪" () iપકા ભાવાર્થ :
સદ્ગુહસ્થ ધર્મશ્રવણ કર્યા પછી ધર્મની વૃદ્ધિ થાય તેવો યત્ન કરવો જોઈએ પરંતુ કોઈ પણ કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ કરતી વખતે અભિનિવેશ રાખવો જોઈએ નહિ.
તેથી એ ફલિત થાય કે સર્વના વચનનું શ્રવણ કર્યા પછી તત્ત્વનિર્ણય કરવા માટે યત્ન કરવો જોઈએ પરંતુ સ્વરુચિ અનુસાર શાસ્ત્રવચનનો અર્થ કરીને શાસ્ત્રનો વિનાશ કરવો જોઈએ નહિ. આથી જ અભિનિવેશવાળા ઉપદેશકો શાસ્ત્રવચનનો યથાર્થ નિર્ણય કર્યા વગર સ્વરુચિ અનુસાર શાસ્ત્રનું યોજન કરે છે તે શાસ્ત્રના પરમાર્થના ઉલ્લંઘનને અનુકૂળ યત્ન સ્વરૂપ છે અને તે પ્રવૃત્તિ નીતિમાર્ગને વિરુદ્ધ છે અને તેના દ્વારા નીતિમાર્ગ ઉપર ચાલનારા મહાત્માનો અભિભવ થાય છે જે પરના અભિભવના પરિણામરૂપ છે અને આવું કૃત્ય નીચનું લક્ષણ છે.
વળી, સંસારની અન્ય પ્રવૃત્તિઓમાં પણ બુદ્ધિમાન પુરુષોએ ક્યારેય નીતિમાર્ગને વિરુદ્ધ એવા કાર્યનો પરના અભિભવના પરિણામથી પ્રારંભ કરવો જોઈએ નહિ; કેમ કે પરના અભિભવના પરિણામથી કરાયેલું તે કૃત્ય નીચનું લક્ષણ છે. પકા અવતરણિકા :તથા –
અવતરણિકાર્ય :
અને –
