________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ / સૂત્ર-૪૬, ૪૭
“જે કારણથી સર્વધર્મ કરનારાઓનો લોક આધાર છે તે કારણથી લોકવિરુદ્ધનો અને ધર્મવિરુદ્ધનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. ।।૩૭।।” (પ્રશમ-૧૩૧) ૪૬॥
ભાવાર્થ:
ગૃહસ્થ ભોગની લાલસાવાળા હોય છે, તેથી સંયમ ગ્રહણ કરતા નથી, તોપણ ઉત્તમ પ્રકૃતિવાળા ગૃહસ્થનો સ્વભાવ હોય છે કે પોતાની સાથે સંબંધમાં આવતા સર્વલોકોમાંથી જેની સાથે જે વ્યવહાર ઉચિત હોય તેની સાથે તે પ્રમાણે ઉચિત વ્યવહાર કરે છે. જેથી તે લોકોની કોઈક અનુચિત પ્રકૃતિ હોય તોપણ સદ્ગૃહસ્થની ઉચિત પ્રવૃત્તિને કારણે તેના પ્રત્યે આદેયતાનો પરિણામ થાય છે, તેથી તે ગૃહસ્થના ધર્મના આચારો પ્રત્યે પણ તેઓને બહુમાન થાય છે. અને જો ધર્મપ્રધાન એવા પણ ગૃહસ્થનો દરેક સાથે ઉચિત વ્યવહા૨ ક૨વાનો સ્વભાવ ન હોય તો તે ગૃહસ્થનો ધર્મ પણ અન્ય લોકો આગળ લઘુપણાને પામે છે, તેથી અન્યને પોતાના ધર્મ પ્રત્યે દુર્ભાવ ક૨વામાં પોતાની અનુચિત પ્રવૃત્તિ કારણ છે, તેથી ગૃહસ્થે સર્વ યત્નથી તેનો પરિહાર કરવો જોઈએ. II૪૬II
અવતરણિકા :
तथा
-
અવતરણિકાર્થ :
અને
સૂત્ર ઃ
૯૧
:
:
દીનેષુ દીનમઃ ।।૪૦।। તિા
સૂત્રાર્થ
હીન જીવોમાં હીનમ ગૃહસ્થનો ધર્મ છે=વિધાદિથી હીનબુદ્ધિવાળા જીવોમાં તેના હીનબોધને પ્રયત્નથી તેઓને સંપન્ન કરવા યત્ન કરવો જોઈએ એ ગૃહસ્થનો ધર્મ છે. II૪૭II
અનુરૂપ
ટીકા ઃ
'हीनेषु' जातिविद्यादिभिः गुणैः स्वकर्मदोषान्नीचतां गतेषु लोकेषु 'हीनक्रमः' लोकयात्राया एव तुच्छताऽकरणरूपः, हीना अपि लोकाः किञ्चिदनुवर्तनीया इत्यर्थः, ते हि हीनगुणतयाऽऽत्मानं तथाविधप्रतिपत्तेरयोग्यं संभावयन्तो यया कयाचिदपि उत्तमलोकानुवृत्त्या कृतार्थं मन्यमानाः प्रमुदितતમો ભવન્તીતિ।।૪।।
ટીકાર્યઃ
‘દીનેપુ' . મવન્તીતિ ।। હીતમાં=સ્વકર્મના દોષના કારણે જાતિ-વિદ્યાદિ ગુણો વડે નીચતાને
