________________
જિન આશા ફળ વર્ણન બિલિદ પરમક, કર્યચળ અતિ રમવા
પછિત નાણા, ૨૫ ગહ થાપ દુર્ગ I ?” | ભાવાર્થ-અવિધિએ કરેલથી ન કર્યું સારૂં, એ વચનને સિદ્ધાંતના જાણ-જ્ઞાની પુરૂષે ઉસૂત્ર કહે છે, કેમકે ન કરવાથી મોટું પ્રાયશ્ચિત્ત છે, અને કરવાથી નાનું પ્રાયશ્ચિત્ત કહેલ છે. ૧” ઉપરના કથનનો આ અભિપ્રાય છે કે–સંસ્તરણમાં (શક્તિ છતે) ઉત્સર્ગવિધિજ સેવવો જોઈએ અને અસંસ્તરણમાં અપવાદ વિધિજ. જેમ શ્રી વિશેષકલ્પચૂર્ણિ તથા તેના ભાષ્યમાં કહ્યું છે કે –
હવે જિનક૯૫ની સ્થિતિ કહે છે. તે વિષે જોવું એ ગાથા છે. તે ગાથામાં જિનકપસ્થિતિનું ગ્રહણ કર્યું છે તેથી કરીને ગચ્છમાંથી નીકળેલ જિનકપીની સામાચારી મૂકીને જે બાકીની છે, તે સ્થવિરકતપની સ્થિતિ જાણવી. તે બે પ્રકારની છે. ૧ ઉત્સગયુકત, અને ૨ અપવાદયુકત. દવા એ ગાથાપ્રલંબ સૂત્રથી આરંભ કરી આ છ પ્રકારના કલ્પની સ્થિતિના સૂત્ર સુધી જાણવું. તેમાં “ઉત્સર્ગમાં અપવાદ કરતો અને અપવાદમાં ઉત્સર્ગ કરતે મનુષ્ય અરિહંતની આશાતનામાં વર્તે છે, અરિહંતે પ્રરૂપેલ ધર્મની આશાતનામાં વર્તે છે, આશાતનામાં વર્તમાન જીવ દીર્ઘ સંસારી થાય છે, તે કારણથી પ્રલંબસૂત્રથી માંડી છે પ્રકારના ક૫ની સ્થિતિના અંતમાં ઉત્સર્ગ પ્રાપ્ત થયે છતે ઉત્સર્ગવિધિ કરે અને અપવાદમાં અપવાદ પ્રાપ્ત થયે છતે અપવાદને વિધિ જયણાપૂર્વક કરે.” તથા બહન્ક૯પમાં પણ
' “ખરેખર આ ઉત્સર્ગ અને અપવાદના માર્ગો પિતપતાના સ્થાનમાં કલ્યાણ કરનાર અને બલવાન હોય છે, બીજા બીજ આના સ્થાનમાં અનર્થ કરનાર અને દુર્બળ હોય છે. સ્વસ્થાન અથવા પરસ્થાન તે શું ? એને ખુલાસે કરે છે કે–પુરૂષ વિશે ષથી સ્વાસ્થાન અને પરસ્થાન થાય છે.”
“સંસ્તરણથી એટલેસમર્થને ઉત્સર્ગ સ્વસ્થાન અને અપવાદ પરસ્થાન છે, અસમર્થને અપવાદ સ્વસ્થાન અને ઉત્સગ પરસ્થાન છે; એ હેતવડે વસ્તુ વિના કાંઈ પણ સ્વસ્થાન અથવા પરસ્થાન નથી. માટે વિસ્તારથી સયું. ચાલુ વિષય ઉપર આવીએ છીએ. ૧” ૩૫.
