________________
પૌષધોપવાસ, ભોગોપયોગ અને અતિથિ સંવિભાગ આ ચાર શિક્ષાવ્રત છે. આ પ્રમાણે દેશચારિત્રના બાર પ્રકાર છે.
આ સર્વ ચારિત્રના પ્રકાર ગૃહસ્થો માટે છે. સાધુઓનું ચારિત્ર સકલચારિત્ર કહેવાય છે. જે અઠાવીસ મૂળ-ગુણરૂપ છે. તેનું નિરંતર પાલન કરીને યથાખ્યાત ચારિત્ર પ્રાપ્ત કરવા માટે તેઓ પ્રયત્નશીલ રહે છે.
અહીં આ પ્રમાણે વ્યવહારચારિત્રનું સંક્ષેપમાં નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે.
નિકાવયારિત્રનું લાણ (૪૬) बहिरभंतर किरियारोहो भवकारणप्पणासढें । गाणिस्स जं जिणुत्तं तं परमं सम्मचारित्तं ॥ ४६ ॥ बहिरभ्यन्तरक्रियारोधो भवकारणप्रणाशार्थम् । ज्ञानिनो यज्जिनोक्तं तत्परमं सम्यक्चारित्रम् ।। ४६ ॥
ભવ (ઉત્પત્તિના) કારણના નાશ માટે જ્ઞાનીઓ દ્વારા બાહ્ય અને આવ્યંતર ક્રિયાઓનો જે નિરોધ કરવામાં આવે છે તે જ જિનેન્દ્ર દ્વારા કથિત નિશ્ચય સમ્યક ચારિત્ર છે. ૪૬.
આંતરિક અને બાહ્ય વૃત્તિ - પ્રવૃત્તિઓનો સર્વથા ત્યાગ કરીને આત્મામાં સ્થિર થવું તે જ નિશ્ચય સમ્યક ચરિત્ર છે, જે મહામુનિઓ માટે જ વિશેષત: સંભવિત છે. સંસારથી મુક્ત થવા માટે જ્ઞાનીજનો સર્વ પ્રકારની વાચિક, કાયિક અને માનસિક પ્રવૃત્તિઓનો ત્યાગ કરી દે છે. તેમનું આ આચરણ નિશ્ચય સમક ચારિત્ર છે. જ્યાં સુધી કાયિક - વાચિક અને માનસિક વ્યાપાર ચાલુ રહે છે ત્યાં સુધી આત્મામાં સ્થિર થવાનું સંભવિત નથી અને તે વગર નિશ્ચય ચારિત્ર સિદ્ધ કરી શકાતું નથી.
