________________
૧. પ્રાયોગિક :
પ્રયોગથી - પ્રયત્ન દ્વારા ઉત્પન્ન કરવામાં આવતા ધ્વનિને - શબ્દને પ્રાયોગિક કહેવામાં આવે છે. સંગીતના વિવિધ વાજિંત્રોનો અવાજ પ્રાયોગિક છે. તેના ત્રણ તત, વિતત, ધન અને સુષિર એવા ચાર ભેદ છે. વીણા વગેરેનો ધ્વનિ, તત, તબલાનો શબ્દ વિતત, મંજીરા વગેરેનો શબ્દ ધન અને બંસરી વગેરેના કોમળ સ્વરને સુષિર કહેવામાં આવે છે. ૨. વૈઋસિક શબ્દ
સ્વાભાવિક રીતે થતા મેઘાદિના અવાજને વૈઋસિક અભાષાત્મક શબ્દ કહે છે. શબ્દના પ્રકારોને આ પ્રમાણે જોઈ શકાય :
શબ્દ
ભાષાત્મક
અભાષાત્મક
અક્ષરરૂપ
અનક્ષરાત્મક
પ્રાયોગિક
વૈઋસિક
બન્ધ :
તેના બે પ્રકાર છે : પુદ્ગલ પુદ્ગલનું સંયુક્ત થવું અને પુદ્ગલ તથા જીવનું સંયુક્ત થવું.
માટી વગેરેનો જે પિંડરૂપ બંધ છે તે પુદ્ગલ પુદ્ગલનો બંધ છે. તેમાં માટી અને પાણીનું મિશ્રણ છે.
જીવની સાથે જે કર્મ તથા નોકર્મનો બંધ છે તે જીવ અને પુદ્ગલના સંયોગથી થયેલો જીવાજીવનો બંધ છે. વાસ્તવિક રીતે આ પુગલના નિમિત્તે હોવાથી પૌદ્ગલિક જ છે. પરંતુ વ્યવહાર નય અનુસાર તે આત્માનો બંધ પણ કહેવાય છે. સૂક્ષ્મતા : તેના પણ બે પ્રકાર છે : આપેક્ષિક અને અનપેક્ષિક સફરજન કરતાં બોર અને બોર કરતાં ચણા આકારમાં નાના છે, તેથી
