Page Text
________________
પંચવસ્તુક પનને લાયક કહેવાય, અને તેજ છકાયની હિંસાને નવકેટએ (ત્રિવિધ ત્રિવિધે) છોડે. એથી ઉલટા૫ણામાં દોષ જણાવતાં કહે છે કે યોગ્ય પર્યાય ન થયે હેય, છજીવનિકાય ! સ્વરૂપ જેની આગલ ગુરૂએ ને ક, હેય અગર દીક્ષા લેનારે તે સ્વરૂપ જાણ્યું ન હોય, તેમજ દીક્ષા દેનારે તેની પરીક્ષા નં કરી હોય, અને તે છતાં વડીલીક્ષા દેવામાં આવે તે જિનેશ્વરમહારાજે આજ્ઞાભંગઆદિ દોષ કહ્યા છે, માટે પર્યાયથી પ્રાપ્ત વિગેરેની જ વડીલીક્ષા કરવી. નવદીક્ષિતની ત્રણ પ્રકારે પર્યાયભૂમિ છે. સાત રાત્રિદિવસવાળી એક જઘન્ય, ચાર મહીનાની બીજી મધ્યમ અને છમહીનાની ત્રીજીએ ઉદ્ભષ્ટિ, તેમાં પહેલાં વડી દીક્ષા લઈને પતિત થએલાને ક્રિયાને પરિચય કરવા અને ઈન્દ્રિયોને જિતવા માટે જઘન્યભૂમિ હોય છે. સૂત્ર નહિં સમજી શકવાવાળા, નિબુદ્ધિ, તેમજ શ્રદ્ધાથી શૂન્યજીવને માટે ઉત્કૃષ્ટભૂમિ હેય છે. એવી જ રીતે નહિં ભણનાર અને શ્રદ્ધાની ખામીવાળાને, તેમજ ભાવિત આત્મા એવા બુદ્ધિશાળીને પણ કરણ એટલે ઈદ્રિયેનાજયને માટે મધ્યમભૂમિ હોય છે. એ પર્યાયને નહિ પામેલા નવદીક્ષિતને જે વહીદીક્ષા દે તે આજ્ઞાભંગ, અનવસ્થા, વિરાધના અને મિથ્યાત્વને પામે. તેવી જ રીતે રાગદ્વેષ કે પ્રમાદથી પર્યાયથી પ્રાપ્ત થએલા એવા શિષ્ય છતાં પણ તેને વડી દીક્ષા ન આપે તે તે આજ્ઞાભંગ આદિક રોષને પામે છે. હવે વડી દીક્ષાને અંગે ક્રમ જણાવે છે –
पिय ६२१, पिति ६२२, थेरे ६२३, इय, ६२४, जं ६२५, सच्च ६२६, संज ६२७, पडि ६२८, तिण्ड ६२९, एए ६३०, अइ ६३१, अहवा ६३२, दो ६३३, दो पुत्त ६३४, राया ६३५, समयं ६३६,
પર્યાયને પ્રાપ્ત અને અમાસના અધિકારમાં ભદ્રબાહસ્વામીવિગેરેએ જે ક્રમ કહો છે તે સંક્ષેપ થી કહે છે. પિતા અને પુત્ર સાથે દીક્ષા લીધી, અને બંને સરખાપ્રાપ્ત થયા હોય તે તેઓની અનુક્રમે વહીદીક્ષા આપવી, પણ પુત્ર અધ્યનઆદિ પ્રાપ્ત થયે ન હોય તે સ્થવિરને વડી દીક્ષા વહેલાં આપવી એ ઠીક છે, પણ પુત્ર પ્રાપ્ત થયો હોય, પણ સ્થવિર ન પ્રાપ્ત થયો હોય તે વડી દીક્ષાને શુદ્ધદિવસ આવે ત્યાં સુધી સ્થવિરને મહેનતથી શિખવાડવું, ને પિતા તથા પુત્રના અનુક્રમેજ વડી દીક્ષા કરવી, તે છતાં પિતા જે ન શીખ્યો હોય તે, પિતાની આજ્ઞાએ પુત્રને પહેલી વડી દીક્ષા આપવી. પણ તે પિતા પુત્રની વડી દીક્ષા પહેલાં કરવાનું ન ઈચ્છતા હોય તે સ્થવિરને રાજા આદિકના દષ્ટાંતે સમજાવ. તે છતાં જે તે પિતા નજ છે તે પાંચ દિવસ રોકાઈને ફરી પિતાને પુત્રને વહેલી વડી દીક્ષા આપવા માટે સમજાવવો. એવી રીતે ત્રણ વખત પાંચ પાંચ દિવસની રોકાવટ અને સમજાવટ કરતા છતાં જે એટલામાં જે સ્થવિર શીખ્યા હોય તે અનુક્રમે ઉપસ્થાપન કરવું, પણ પંદર દિવસ પછી સ્થવિરની ઈચ્છા ન હોય તે પણ ક્ષુલ્લકની વડી દીક્ષા કરવી, પણ જે તે સ્થવિર અભિમાની હોય અને પુત્રના મોટાપણાને લીધે રીક્ષાજ છોડી દે. કે ગુરુ અથવા ક્ષુલ્લક ઉપર ષિ પામે, તેવું લાગતું હોય તે સ્થવિર શીખે ત્યાં સુધી પણ ભુલકને વડી દીક્ષા ન દેવી,પણ રાકે. શંકાકાર કહે છે કે ગુરુમહારાજના વચનને જે સાધુ ન માને તે સાધુને સામાયિકજ કેમ હોય? અને સામાયિક ન હોય તે શાસ્ત્રના ન્યાયથી તેની ઉપસ્થાપના કરવી ય જ નથી. કારણ કે આ વડી દીક્ષા એ બીજુ છે પસ્થાપનીય નામનું ચારિત્ર છે, અને પહેલા સામાયિક નામના ચારિત્રના નામના અભાવે તે બીજું ચારિત્ર કેમ હોય? ચોકખું જણાય છે કે
| SR No. | 022091 |
| Book Title | Panchvastu |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | |
| Publisher | Rushabhdevji Keshrimalji Shwetambar Samstha |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |