Panchvastu

SR No.: 022091
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Publisher: Rushabhdevji Keshrimalji Shwetambar Samstha
Publication Year: 1937
Total Pages: 124
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 31

ભાષાંતર
૨૫
પ્રકારે જે આગળ જણાવાશે તેપણ ક્ષેત્રાણિગ્રહ ગણાય, તેમજ ઉમરે બે પગ વચ્ચે રાખીને તેને લેવું, સ્વગ્રામ કે પરગ્રામમાં લેવું, એટલા ઘરોએ લેવું એ જે અભિગ્રહ તે પણ ક્ષેત્રાલિગ્રહ કહેવાય. પૂર્વે જણાવેલી ગોચરીની આઠ ભૂમિ તે આવી રીતે છે. પહેલા ઘરથી છેટલા ઘર સુધી જવું તે જિવકા, છેલલા ઘરથી પહેલા ઘર તરફ આવવું તે પ્રત્યાગતિકા, સામસામી લાઈનમાં એક એક શેર છેડતાં વિહરવું તે ગોમૂત્રિકા, પતંગિયાની માફક અનિયમિત વહેરવું તે પતંગવિધિ, ચારે ખુણે વહેરવું તે પેટા, અને બે લાઈને વહોરવું તે અધપેટા, મધ્યભાગથી વહેરતાં વહેતાં બહાર નીકળવું તે અત્યંતરશસ્તુકકા અને બહારથી ડરતાં વહારતાં અંદર જવું તે બાઢાશબુકા, એ આઠ પ્રકારોમાંથી જે કોઈપણ પ્રકારે નિયમિત કરે તે ક્ષેત્રાલિગ્રહ. ભિક્ષાનો વખત પ્રાપ્ત થયા વિના પહેલે પહોરે ગોચરી ફરવાનો નિયમ તે આદિ, બીજે ત્રીજે પહેરે ગોચરી ફરવું એવો નિયમ તે મધ્ય, અને ચેાથે પહેરે ગોચરી ફરવું તે અંત્ય એવી રીતે કાલાભિગ્રહ ત્રણ રીતે છે. એ ત્રણે કાલમાં ગોરીચ ફરતાં થતા ગુણ અને દેશે કહે છે – દેનાર અને લેનારને સક્ષમ પણ અપ્રીતિ ન થાય તે માટે. પહેલે પાર, અને આરંભની પ્રવૃતિ ન થાય માટે બીજે ત્રીજે પહેર, અને ચોથે પહાર કાલથી અતીત હોવાથી ભિક્ષા યેય નહિં. હવે ભાવઅભિગ્રહ કહે છેઆ ભજનમાંથી કાઢેલું લેવાવાળા, ભાજનમાં નાંખેલું લેવાવાળા, ગાતે, રિતે કે બેઠા વિગેરે અવસ્થાવાળે છે તેજ લેવાવાળા, એવા જે હોય તેઓ ભાવઅગ્રિડવાળા કહેવાય. તેમજ ખસતે, સામે આવતે, ઉલટે મહેય ઘરેણાંવાળો હેય, ઘરેણાં વગરને હેય, એવી કોઈ પણ અવસ્થાએ આપે તે લેવું એ જે અભિગ્રહ તે પણ ભાવાભિગ્રહ કહેવાય. આ કહેલા અભિગ્રહો પુરુષવિશેષને આશ્રીને જાણવા, કારણ કે જીવો વિવિધ પરિણામવાળા છે, તેથી કેટલાકે આવી રીતે જ શુદ્ધિ પામે. વાદી શંકા કરે છે કે હેને હેને જે તે દુઃખ થાય તે તે હેને કર્મક્ષયનું કારણ માનવું જોઈએ, અને જે એમ ન હોય તે આ અભિગ્રહો સારા કહેવાય નહિં. એ કથનના ઉત્તરમાં જણાવે છે કે – સ્વભાવે મોહાદિકને નાશ કરવામાં સમર્થ અને નિરવા હોવાથી શાસ્ત્રમાં અભિગ્રહ કરવાનું જણાવ્યું છે, અને તીર્થકરાએ પણ અભિગ્રહ કરેલા છે, માટે તે અભિગ્રહો સારાજ છે !
ગોચરીથી નિવર્તવાને વિધિ કહે છે?
मुत्त ३०८, तकाला ३०९, मुन्न ३१०, पाय ३११, एवं ३१२, इत्थु ३१३, स्वरि ३१४, जइ ३१५, वोसि ३१६, हरिअं.३१७, चउ ३१८, पुव्वु ३१९, काउ ३२०, तेर ३२१, ते चेव ३२२, मुह ३२३, काय ३२४, जइ ३२५, चिन्ति ३२६, .
ઉપગપૂર્વક સૂત્રમાં કહેલી વિધિએ ભિક્ષા લઈને પછી સામાચારીને નહિં ભેદતાં સાધુઓ ઉપાશ્રયે આવે. ઉપાશ્રયની આગળ ગોચરમાં નહિં માલમ પડેલા અથવા તે માલમ પડયા છતાં તે વખતે કોઈ કારણસર નહિ પરિઠવેલા એવાં માંખીનું કલેવર કે કાંટે વિગેરે જે હોય તે પાઠવે. શન્યઘર કે દેવકુળ ન હોય તે ઉપાશ્રયના બારણા આગળ પણ મક્ષિકા અને કંટક વિગેર પરઠવીને ઉપાશ્રયમાં પિસવું. પેસતી વખતે પગ પૂજે, નિશીહિ કહે, અંજલિ કરે, દંડ અને ઉપાધિ સ્થાને