________________
૯
શ્રી લઘુક્ષેત્રસમાસ.
અને તે વખતે મધ્યમંડળે સૂર્ય હોય ત્યારે (રિળ) દિવસ (કારતમુહુર્ત ) અઢાર મુહૂર્તનો હોય છે. (૧૭૬. )
ત્યારપછી દરેક મંડળે દિવસની હાનિ થતી જાય છે, તે કહે છે. पइमंडल दिणहाणी, ढुण्ह मुहत्तेगसट्ठिभागाणं । अंते बारमुहुत्तं, दिणं णिसा तस्स विवरीआ ॥ १७७ ॥
અર્થ આત્યંતર મંડળથી સૂર્ય બહાર આવે ત્યારે એટલે બીજ, ત્રીજે, ચેથે વિગેરે માંડલે આવે ત્યારે (vમંs) દરેક માંડેલે (મુકુન્તાદૃમા ) એક મહત્ત્વના એકસઠ ભાગ કરીએ તેવા (તુvg) બે ભાગ જેટલી (વિહાળ) દિવસની હાનિ થાય છે. એટલે કે અઢાર મુહૂર્તમાંથી - મુહૂર્ત દરેક દિવસે હાનિ થતી જાય છે, અને (તે) છેવટે એટલે સર્વ બાહ્ય એક સે ને ચોરાશીમે માંડલે (વાતમુહુર્ત ) બાર મુહૂર્તન (વિ) દિવસ થાય છે. એટલે કે ૧૮૩ માંડલામાં ર. મુહૂર્ત ઘટે છે તેથી ૧૮૩ ને ર વડે ગુણતાં ૩૬૬ ભાગ છેલ્લે ૧૮૪ મે માંડેલે ઘટે. તેને ૬૧ વડે ભાગતાં ભાગમાં છ આવે તેથી અઢાર મુહૂર્તમાંથી છ મુહૂર્ત બાદ કરતાં ૧૨ મુહૂર્તનો દિવસ થાય છે, તથા (ળિણા) રાત્રિ (તા) તેનાથી એટલે દિવસથી (વિવરાવ) વિપરીત જાણવી.એટલે કે અઢાર મુહૂર્તાને દિવસ હોય ત્યારે બાર મુહૂર્તની રાત્રિ હોય, અને બાર મુહૂર્તનો દિવસ હોય ત્યારે અઢાર મુહૂર્તની રાત્રિ હાય. (૧૭૭. )
હવે બાહ્ય માંડલે રહેલા સૂર્યના ઉદય અને અસ્તનું આંતરૂં કહે છે. उदयत्यंतरि बाहि, सहसा तेसहि छसय तेसट्ठा । અર્થ:– વાર્દિ) બાહ્ય મંડળમાં રહેલો સૂર્ય હોય ત્યારે (
૩યંતર) તેના ઉદય અને અસ્તનું અંતર (તે ) ત્રેસઠ ( હતા ) હજાર, (છ) છ સે અને (તેર) ત્રેસઠ ૬૩૬૬૩ જનનું હોય છે. દરેક મંડળે ઉદય અને અસ્તના અંતરમાં કેટલી હાનિ થાય ? તે કહ્યું નથી તે પણ દરેક મંડળે સુમારે ૧૬૮ જનની હાનિ જાણવી.
હવે ચંદ્રને પરિવાર કહે છે– तह इगससिपरिवारे, रिक्खडवीसाडसीइ गहा ॥१७॥
અથ–(ત૬ ) તથા (રૂપિરિવારે) એક ચંદ્રના પરિવારમાં ( વીસ ) અભિજિત વિગેરે અઠ્ઠાવીશ ૨૮ નક્ષત્ર છે, અને (૩ણી) અંગારક વિગેરે અડ્યાશી ૮૮ (ET) ગ્રહો છે. આ સર્વનાં નામો સંગ્રહણીની વૃત્તિમાંથી જાણવાં. (૧૭૮.),
