________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૬૮-૨૬૯
૨૮૧ જગતે ચત્રિ જ, બુધ પુરુષોને શ્રોસેન્દ્રિયના અમૃતરસના આસ્વાદન જેવું થાઓ. ર૬૮. ભાવાર્થ -
ગ્રંથકારશ્રીએ જે અનુસુંદર ચક્રવર્તીની કથા કરી છે તેવી જ કથા પોતાના ગુણોથી અને દોષોથી અંતરંગ આચરિત સર્વ જીવો વડે અનુભવાય છે અને તે કથાને બાહ્ય ઉપમાઓ આપીને ગ્રંથકારશ્રીએ અહીં રજૂ કરી છે જેને સાંભળીને બુધ પુરુષોને પોતાના સંસારના પરિભ્રમણનો વાસ્તવિક બોધ થવાથી સુંદર તત્ત્વના શ્રવણના આનંદનો અનુભવ થશે. ૨૧૮ અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં ગ્રંથકારશ્રીએ કહ્યું કે પોતાના ગુણ-દોષ વડે બધા જીવોએ જે પ્રકારે સંસારના પરિભ્રમણનો અનુભવ કર્યો છે તેને જ બહિરઉપમાનથી પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં બતાવાયેલ છે તેથી સંસારના વાસ્તવિક સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય છે. વળી, પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં જે બાહ્ય રમ્યભાવો બતાવાયા છે તેનાથી આત્માના અંતરંગ સુંદરભાવોને બુદ્ધિમાન પુરુષો ઘટાવે છે જેના શ્રવણથી આત્મામાં પરમ સમતાની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે, તે બતાવવા અર્થે પ્રસ્તુત કથામાં જે વિશેષતા છે તેને સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે – શ્લોક :
यो यो भावो जनयति मुदं वीक्ष्यमाणोऽतिरम्यो, बाह्यस्तं तं घटयति सुधीरन्तरङ्गोपमानैः । मग्नस्येत्थं परमसमताक्षीरसिन्धौ यतीन्दोः,
कण्ठाश्लेषं प्रणयति घनोत्कण्ठया द्राग् यशःश्रीः ।।२६९।। શ્લોકાર્ચ -
જેવાતો અતિરમ્ય એવો જે ભાવ પ્રમોદને ઉત્પન્ન કરે છે બાહ્ય એવા તે તે ભાવને બુદ્ધિમાન પુરુષ અંતરંગ ઉપમા વડે ઘટાડે છે. આ
