________________
૨૧૪
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૧૯૯-૨૦૦ પદાર્થને જોવાની દષ્ટિવાળા યોગી, પરિણામવાળા તંતુ આદિ ભાવોથી જનિત એવા પટાદિભાવોને જાણીને તેઓમાં પટાદિ ભાવોમાં, કર્તૃત્વમતિને ધારણ કરતા નથી. II૧૯૯li ભાવાર્થ :નિશ્ચયનયની સૂક્ષ્મદૃષ્ટિ જેમને પ્રગટ થઈ છે તેવા મહાત્મા દેહથી ભિન્ન એવા આત્માના સ્વરૂપને પરમાર્થથી જોનારા છે તેથી દેહના કાર્યમાં, વચનના કાર્યમાં કે બાહ્ય પદાર્થોમાં તે મહાત્મા કર્તુત્વબુદ્ધિ કરતા નથી પરંતુ વિચારે છે કે આત્મામાં વર્તતું વીર્ય આત્મભાવોને છોડીને દેહમાં પ્રવેશ પામે નહીં તેથી મારા વીર્યના પ્રવર્તનથી મારા આત્મામાં વર્તતા ભાવોનો હું કર્તા છું. તેથી દેહથી થનારા કાર્યોને જોઈને વિચારે છે કે પરિણામ પામતા એવા તંતુ આદિના ભાવોથી પટાદિ કાર્યો થાય છે. મારા પ્રયત્નથી મારા ભાવો થાય છે. તેથી કોઈક તેવા સંયોગમાં પોતાના દેહાદિથી પટાદિ કાર્યો થતાં હોય તોપણ તે મહાત્માને તે પટાદિમાં કર્તુત્વબુદ્ધિ થતી નથી. પરંતુ બાહ્ય પદાર્થમાં સ્મય વગર તે મહાત્મા આત્માની મોહકૃત આકુળતા રહિત અવસ્થામાં સ્થિર થવા માટે સદા ઉદ્યમ કરે છે. ૧૯લા શ્લોક :
पराश्रितान् दानदयादिभावानित्थं समाधेर्मनसाऽप्यकुर्वन् । निजाश्रितानेव करोति योगी,
विकल्पहीनस्तु भवेदकर्ता ।।२००।। શ્લોકાર્ચ -
આ રીતે શ્લોક ૧૯૯માં કહ્યું કે નિશ્ચયબુદ્ધિવાળા યોગીને પટાદિમાં કર્તુત્વબુદ્ધિ થતી નથી એ રીતે, સમાધિને કારણે પરાશ્રિત એવા દાનદયાદિ ભાવોને મનથી પણ નહિ કરતા યોગી નિજાશ્રિત જ ભાવોને કરે છે દાનદયાદિ કાળમાં વર્તતા આત્માના ઉત્તમ ભાવોને જ કરે છે. વળી, વિકલ્પીન અકર્તા થાય છે.JI૨૦૦II
