________________
વૈરાગ્યકાલતા/પ્રાસ્તાવિક જ પ્રતીત થાય છે, વાણીથી કહી શકાતું નથી તેમ બતાવેલ છે.
શ્લોક-૨૪૧થી ૨૫૧માં સમાધિના પરિણામને કારણે સામ્યને પામેલા મુનિઓનું સ્વરૂપ બતાવેલ છે.
શ્લોક-૨પરમાં સમાધિથી સિદ્ધ એવી સમતા દિવ્યઔષધ છે તેમ બતાવીને શ્લોક-રપ૩થી ર૫૮માં સમાધિથી કેવળજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરનાર પ્રસન્નચંદ્રરાજર્ષિ, ભરત મહારાજા, મરુદેવામાતા, સ્કંદકાચાર્યના શિષ્યો, મેતાર્યમુનિ, દૃઢપ્રહારી આદિની સ્તવના કરેલ છે.
શ્લોક-૨૫૯માં કહ્યું છે કે સુંદર સમાધિરૂપ સામ્ય કર્મક્ષયમાં એકાંતિક હેતુ છે, તેથી કર્મક્ષય માટે સુંદર સમાધિસામ્ય એક ઇષ્ટ છે. વળી વિચિત્ર બીજા યોગો તીર્થકરો વડે સમાધિ તરફ જવાને અનુકૂળ દિશા બતાડવા માટે કહ્યા છે.
શ્લોક-૨૭૦માં કહ્યું છે કે મેઘકુમારના જીવ એવા હાથીએ જે ભવને અલ્પ કર્યા ત્યાં પણ માર્ગાભિમુખપણાના બીજરૂપ અવ્યક્ત સમાધિસામ્ય જ કારણ છે. ત્યારપછી શ્લોક-૨૦૧માં કહ્યું છે કે સમાધિસામ્યના ક્રમથી યોગાવંચક, ક્રિયાવંચક અને ફલાવંચકની પ્રાપ્તિ કરી જીવો ચૈતન્યના આનંદની સમૃદ્ધિવાળા થાય છે.
શ્લોક-૨૭રમાં તે સમાધિનું માહાન્ય લોકોને બૉધ કરાવવાનાં પ્રયોજનથી અનુસુંદર ચક્રવર્તીની પવિત્ર કથાને હું કહીશ એ પ્રમાણે ગ્રંથકારશ્રીએ પ્રતિજ્ઞા કરેલ છે. ત્યારપછી શ્લોક-૨૩૨થી ૨૭૮માં તે કથાનું સ્વરૂપ કેવું છે, કલ્પિત પણ કથા વૈરાગ્યનો હેતુ હોય તો તે યથાર્થ જ છે એમ ભગવાનને સંમત છે, આથી જ દ્વિતીય અંગમાં પરિકલ્પિત અર્થવાળું પુંડરીક અધ્યયન પ્રસિદ્ધ છે તેમ બતાવીને અંતમાં પ્રસ્તુત કથામાં જે વિશેષતા છે તે બતાવેલ છે.
આ રીતે વૈરાગ્યકલ્પલતાગ્રંથના પ્રથમ સ્તબકમાં વૈરાગ્યનો મહિમા વર્ણવાયો છે. એનો મહેલ તરીકે ઉલ્લેખ કરી એનું નિરૂપણ કરાયું છે. ધર્મનો યૌવનકાળ, ગુરુનું માહાત્મ, મોહના જાસૂસો, ચારિત્રરાજાની સેના, સમાધિ, સમતા અને સત્તર પ્રકારના સંયમને સ્થાન અપાયું છે. અહીં તો માત્ર પ્રથમ તબકમાં
