________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૩૦
શ્લોક ઃ
विना समाधिं परिशीलितेन,
क्रियाकलापेन न कर्मभङ्गः । शक्तिं विना किं समुपाश्रितेन, दुर्गेण राज्ञो द्विषतां जयः स्यात् ।।१३० ।।
૧૩૯
શ્લોકાર્થ ઃ
સમાધિ વગર પરિશીલન કરાયેલા ક્રિયાના સમૂહથી=સારી રીતે સુઅભ્યસ્ત કરાયેલી સંયમની બાહ્ય આચરણારૂપ ક્રિયાક્લાપથી, કર્મભંગ નથી=કર્મનો નાશ નથી, સમુપાશ્રિત એવા દુર્ગથીશત્રુના નાશ અર્થે પ્રવૃત્ત એવા રાજા વડે આશ્રય કરાયેલા દુર્ગથી, શક્તિ વગર=શત્રુના નાશને અનુકૂલ શક્તિ વગર, રાજાના શત્રુનો જય શું થાય ? અર્થાત્ થાય નહીં. II૧૩૦]I
ભાવાર્થ:
સમાધિ વગર સંયમની સર્વ ક્રિયાઓ કર્મનાશ કરવા માટે અસમર્થ હોવાથી કર્મનાશના અર્થીએ વૈરાગ્યના પરિપાકરૂપ સમાધિમાં યત્ન કરવો જરૂરી ઃ
જેમ કોઈ રાજા પોતાના શત્રુના જય અર્થે શત્રુરાજાના ઉપદ્રવથી પોતાના રક્ષણના પ્રસંગે દુર્ગનો આશ્રય કરે અને પોતાની શક્તિનો સંચય થયો હોય ત્યારે ઉચિતકાળે શત્રુનો જય કરવા માટે ઉદ્યમ કરે તો તે શત્રુનો જય કરી શકે છે, પરંતુ જે રાજામાં શત્રુનો જય કરવાની અનુકૂલ શક્તિ નથી, તે રાજા શત્રુના ઉપદ્રવને ખાળવા માટે ક્યારેક દુર્ગનો આશ્રય લે તોપણ જો તે રાજા શત્રુના જયની શક્તિનો સંચય કરી શકે નહીં તો ક્યારેય શત્રુને જીતી શકે નહીં, તેમ મોહનીયકર્મરૂપ શત્રુના નાશ અર્થે કોઈ મહાત્મા દુર્ગસ્થાને શાસ્ત્રાનુસારી એવી સમ્યક્ ક્રિયાનો આશ્રય કરે આમ છતાં, મોહનીયકર્મરૂપ શત્રુના જયને અનુકૂલ અંતરંગ સમાધિરૂપ શક્તિ ન હોય તો દુર્ગસ્થાનીય સારી રીતે સેવાયેલી ક્રિયાના સમૂહમાત્રથી મોહનીયકર્મનો ક્ષય થતો નથી, માટે જેમ શત્રુના તીવ્રઉપદ્રવને ખાળવા માટે દુર્ગનો આશ્રય આવશ્યક છે, તેમ મોહનીયકર્મના ઉપદ્રવને
ન
