________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા | પ્રાસ્તાવિક શ્લોક-૯થી ૧૨માં વૈરાગ્યનું માહાત્મ્ય, વૈરાગ્યનું સામ્રાજ્ય અને વૈરાગ્યલક્ષ્મીનું સ્વરૂપ કેવું છે તે બતાવેલ છે.
શ્લોક-૧૩માં કહ્યું છે કે વીતરાગતાને સન્મુખ થવું તે સુસ્થિતરાજાનો પ્રસાદ છે. સુસ્થિતરાજાનો પ્રસાદ જેમ જેમ આત્મામાં અતિશય થાય છે તેમ તેમ તે જીવ સંસાર પ્રત્યે વિરક્ત થાય છે અને તે વૈરાગ્યમિત્ર સુસ્થિતરાજાના પ્રસાદથી પ્રાપ્ત થયેલ છે તેમ કહેવાય છે.
શ્લોક-૧૪થી ૧૯માં વૈરાગ્યને સુંદર મહેલની ઉપમા આપી છે. તે સુંદર મહેલમાં સમતારૂપી પત્ની સાથે જેઓ સુંદર પથારીમાં સૂતેલા છે તેવા મુનિઓની ગૃહસ્થતા તાત્ત્વિકી છે તે ઉપમા દ્વારા બતાવીને વૈરાગ્યધારી મુનિઓ કેવા હોય છે તેનું પારમાર્થિક સ્વરૂપ બતાવેલ છે.
શ્લોક-૨૦માં મુનિ શક્ર કરતાં પણ અધિક ભોગવિલાસ કરે છે તે બતાવીને શ્લોક-૨૧માં વૈરાગ્યકથાથી સ્વના આપ્યંતર શુદ્ધસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ થાય છે તે બતાવેલ છે.
શ્લોક-૨૨થી ૩૪માં સંતપુરુષોનો સ્વાભાવિક યત્ન વૈરાગ્યમાં હોય છે અને ખલપુરુષોને વૈરાગ્યની વાતો પ્રીતિ કરતી નથી એટલા માત્રથી વૈરાગ્યના ઉપદેશનો પ્રારંભ પ્રબુદ્ધ પુરુષથી ત્યાજ્ય નથી. ખલના મુખરૂપી શાણમાં ઘસાતું સંતોનું વચનરૂપી શસ્ત્ર દીપ્તિમંત બને છે. કાલકૂટ વિષ માત્ર મૃત્યુ કરે છે, જ્યારે ખલપુરુષો તો સન્માર્ગને દૂષિત કરીને સન્માર્ગનો નાશ કરે છે જ્યારે ઉત્તમપુરુષો તો ગ્રંથમાં રહેલા અમૃત જેવા પારમાર્થિક ભાવોને ગ્રહણ કરે છે, જેથી ઉત્તમપુરુષો માટે તે ગ્રંથ કલ્યાણનું કારણ બને છે અને ખલપુરુષો તે ગ્રંથનું અવમૂલ્યન કરીને પાપની પ્રાપ્તિ કરે છે. ખલના અપવાદો વડે ઘસાતો એવો સજ્જનોનો ગુણોનો સમુદાય પ્રકાશતાને પામે છે. ખલના પ્રલાપથી જિનવચનાનુસાર કરાયેલી કથા ક્યારેય અન્યથા થતી નથી. દુર્જનો વડે આકુલ કરાયેલા સજ્જનો પોતાના સ્વભાવને છોડનારા થતા નથી. સંતોનો આચાર, દોષવાળી વસ્તુમાં રહેલા અન્ય ગુણોને બતાવનાર છે. સજ્જનો નીચપુરુષને પણ ઉત્તમ બનાવનારા હોય છે. આ રીતે કહીને શ્લોક-૩૫માં ગ્રંથકારશ્રીએ
