________________
142
केवलज्ञानविंशिका अष्टादशी
छायाणुवेहओ खलु जुज्जइ आयरिसगे पुण इमं ति । सिद्धम्मि तेजच्छायाणुजोगविरहा अदेहाओ ॥ ११ ॥ छायानुवेधतः खलु युज्यत आदर्शके पुनरिदमिति । सिद्धे तेजश्छायानुयोगविरहाददेहात् 11 ११ 11
છાયાના અનુવેધ (સંક્રમ) ના કારણે અરિસામાં આ બધું ઘટી શકે છે, પણ સિદ્ધાત્મા તો અદેહ છે. તેથી ત્યાં પ્રકાશનો યોગ કે છાયાણુઓનો સંક્રમ-અનુવેધ ઘટતો નથી. (છાયાપુદ્ગલોનું પ્રતિબિંબ ઝીલનાર આદર્શ જેવું કોઈ મૂર્ત દ્રવ્ય જોઈએ. સિદ્ધો તો દેહ વિનાના અમૂર્ત છે, એટલે એ છાયા પુદ્ગલો કોઈ મૂર્ત દ્રવ્ય વિના संभे शाभां ? )
छायाणूहिं न जोगोऽसंगत्ताओ उ हंदि सिद्धस्स । छायाणवोऽवि संव्वेवि णाऽणुमाईण विज्जति ॥ १२ ॥ छायाणुभिर्न योगोऽसङ्गत्वात्तु हन्त सिद्धस्य 1 छायाणवोऽपि सर्वेऽपि नाण्वादीनां विद्यन्ते ॥ १२ 11
સિદ્ધાત્મા અસંગ હોવાથી તેમને છાયાણુઓનો યોગ ન હોય. વળી, અણુ વગેરેના છાયાણુઓ હોતા પણ નથી. (અણુ વગેરે ધર્માસ્તિકાયાદિ એ તો અમૂર્ત છે, તેથી તેમના છાયાળુ ન હોય, જ્યારે એમનું જ્ઞાન તો કેવળીને હોય જ.) (પ્રશ્ન : અણુ એટલે તો અવિભાજ્ય અંશ, એટલે એને છાયાણુઓ ક્યાંથી હોય ? અને જેના છાયાણુઓ ન હોય તેનું પ્રતિબિંબ પણ ન હોય અને કેવળજ્ઞાનમાં તો અણુ પણ જણાય છે, માટે એ જ્ઞાનમાં આકાર તે પ્રતિબિંબરૂપ ન ઘટી શકે.) तंमित्तवेयणं तह ण सेसगहणमणुमाणओ वा वि । तम्हा सरूवनिययस्स एस तग्गहणपरिणामो ॥ १३ ॥ तन्मात्रवेदनं तथा न शेषग्रहणमनुमानतो वाऽपि । तस्मात्स्वरूपनियतस्यैष तद्ग्रहणपरिणामः ॥ १३ ॥
“જે અણુઆદિકની છાયા સિદ્ધાત્મારૂપ અરિસામાં પડે છે તેમનું જ તેમને જ્ઞાન અનુમાનથી થાય છે” એમ કહેવું પણ યુક્ત નથી. (કારણ કે સિદ્ધાત્માને તો છાયાણુઓથી પ્રતિબદ્ધ કે અપ્રતિબદ્ધ સર્વવસ્તુઓનું જ્ઞાન હાથમાં રહેલા આમળાની જેમ પ્રત્યક્ષ જ હોય છે. માટે જ્ઞાનના આકારને પ્રતિબિંબરૂપ કહેવું એ પણ યુક્ત નથી.) તેથી સ્વરૂપ-નિયત (સ્વાત્મપ્રદેશપરિમિતક્ષેત્રમાં રહેનાર) એવા કેવલજ્ઞાનનો આકાર એ વસ્તુ ગ્રહણ પરિણામ રૂપ જ છે.
१ घ सव्वे वि याणुमाईण
