________________
પ્રરૂપણાવિચારગ્રસ્થાનુવાદ ]
[૭૯ દેડકાના ચૂર્ણ જેવો તેમાંથી બીજા દેડકાઓ થાય છે) અને સમ્ય ક્રિયાવાલાઓનો તો તે ચૂર્ણની રાખ જેવો થાય છે, તે વાત સમ્ય વિચારી લેવી (૨) - હવે બીજી વાત મરીચિનું દુર્વચન અને ઉત્સુત્ર આ બન્નેનું એકાર્થરૂપપણું હોવાથી; કહેલું છે કે અહિંયા શબ્દ છે તે પૂર્વપદની અપેક્ષાએ જાણવો ‘વિવરીયં-વિતર્દ-કસ્તુરં મળ', “પર્વ-પન્નવણટ્રેસત્તિ, પઝાયા, પ્રરૂપણા પ્રજ્ઞાપના, દેશના આ પણ પર્યાયો છે, એવી જ રીતે ઉસૂત્રની પ્રરૂપણા પણ સંસારનો હેતુ કહેલો હોવાથી કહેલું છે કે-ઉંપા મહંતો સ્પષ્ટ અને પ્રગટ નહિં કહેતો ઇત્યાદિ પાક્ષિક ચૂર્ણિમાં કહેલું છે, આ બધું ઉસૂત્ર ભાષણ, અરિહંત અને ગુરુ આદિની અવજ્ઞા અને મતિ (મોટી) આશાતના, અનંત સંસારનો હેતુ છે. સાવધાચાર્ય-પરિચી-જમાલિ આદિની જેમ,
પ્રતિક્રમણ સૂત્રની ચૂર્ષિના છેડે વસ્તુમાસામાં કહેવું છે કે-ઉન્માર્ગ દેશના આદિ ખરેખર ચતુરંત એવા ભવભ્રમણના હેતુરૂપ છે મરિચી આદિની જેમ જ જાણવું.. એ પ્રમાણે શ્રાદ્ધદિનકૃત્યની વૃત્તિમાં કહેલું છે, અને એ પ્રમાણે ઉપદેશરત્નાકરના ૧૦મા તરંગમાં પણ જણાવેલું છે..
વળી વધારે શું કહેવું? વાચક વર ઉપાધ્યાય ધર્મસાગરજી મહારાજે પણ મરિચિનું વચન ઉસૂત્ર કહેલું છે, તેથી કરીને અહિંયા કોઈ શંકાનું કારણ નથી. “નમાતી નં અંતે મારે મારિય પતિળીયે' હે ભગવંત! જમાલી અણગાર આચાર્યાદિની પ્રત્યનીકતાએ કરીને તિર્યંચયોનિ, દેવગતિમનુષ્યના, ચાર-પાંચ ભવ ગ્રહણ કરવાપૂર્વક સંસારમાં ભમીને ત્યાર પછી મોક્ષે જશે.
આ આલાપકને સાંભળીને “એકાંતથી અનંતભવની કલ્પના કરવી” તે ભીંતપર આલેખેલા ચિત્ર જેવું જ છે. કારણ કે મરિચિના વચનનું ઉસૂત્રપણામાં દુર્વચન અને ઉત્સુત્ર એ બન્નેનું એકપણું હોવાથી અનંતભવનો જે નિયમ છે તે વિચ્છિન્ન થઈ ગયેલો દેખાય છે, “એકાંત પક્ષના આશ્રયવડે કરીને જે કહેવાય છે તે ઉસૂત્રતાને જ ભજે છે, અને
