________________
૪૮ ]
[પ્રરૂપણાવિચારગ્રન્થાનુવાદ
ખપાવે છે, તે કર્મ, ત્રણ ગુપ્તિથી ગુપ્ત એવો જ્ઞાની આત્મા શ્વાસોશ્વાસ માત્રમાં ખપાવે છે. ૧.
તેઓ જણાવે છે તેમ માઘાદિકસ્તાનથી સકામનિર્જરા થતી હોય તો પોતે વશ કરેલા એવા પોતાના શ્રાવકોને માઘ સ્નાનાદિ નિર્જરાનું કારણ છે' એ પ્રમાણે ઉપદેશ કેમ નથી આપતા? વળી બીજી વાત તપ અનુષ્ઠાન આદિ કરતા મિથ્યાર્દષ્ટિઓને અકામ નિર્જરા જ પ્રતિપાદિત કરેલી છે, નહિ કે સકામ નિર્જરા.
‘અવ્યક્ત એવા એકેન્દ્રિય આદિને જ અકામ નિર્જરા છે, પરંતુ તાપસ આદિને નથી' તેવું બોલવું નહિ. કારણ કે જ્યાં સુધી સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ ન થાય ત્યાં સુધી બધે જ સ્થલે અકામ નિર્જરાનું શ્રવણ થતું હોવાથી. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજી મ. કહે છે કે
-:
अकाम निर्जरारूपात्, पुण्याज्जंतोः प्रजायते। स्थावरत्वात् त्रसत्वं वा, तिर्यक्त्वं वा कथंचन ॥२॥
અર્થ : —અકામ નિર્જરારૂપ પુણ્યથી જંતુને સ્થાવરપણામાંથી ત્રસપણું અથવા તિર્યંચપણું કેમે કરીને પ્રાપ્ત થાય છે. ૧.
અકામ નિર્જરા તે છે કે યથાપ્રવૃત્તિ કરણ કરવા વડે કરીને નદી પાષાણ ઘોલના=પર્વત ઉપરથી પડતા નદીના જલ પ્રવાહથી પત્થરનું પડવું, ઘસાવું અને ગોળ થવું વગેરે સહજ થાય છે તે ન્યાયે કરીને કોઈપણ રીતે અકામ=એટલે અભિલાષા વગરના એવા આત્માની જે નિર્જરા–કર્મના પ્રદેશોનું ખરવાપણું થાય છે તે અકામનિર્જરા. તે અકામનિર્જરાના પુણ્યથી શરીરધારી આત્માઓને ‘કર્મોની લાઘવતા' જેમાં છે તેને લઈને શું થાય છે તે કહે છે. પુણ્ય થાય છે. (જે પુણ્ય કહ્યું છે તે ‘પુણ્ય પ્રકૃતિરૂપ’ નથી લેવાનું) પરંતુ ‘કર્મની લાઘવતારૂપ પુણ્ય' લેવાનું છે.
આ પુણ્યથી એકેન્દ્રિય જાતિનું જે સ્થાવર નામકર્મ તેના ઉદયથી પ્રાપ્ત થયેલું જે સ્થાવરપણું તેમાંથી સ્થાવર સહચારિ એવા ત્રસનામકર્મ ઉદયનિત એવું ત્રસપણું–બેઇન્દ્રિયાદિનું અને તેના સહચારીપણું એવું
