________________
પ્રરૂપણાવિચારગ્રસ્થાનુવાદ ]
[૪૩ सेअंबरो अ आसंबरो अ, अहव अन्नो वा। 'समभावभाविअप्पा, लहइ मुक्खं न संदेहो ति॥
એ ગાથાને આગળ કરીને લોકોમાં પ્રચારે છે કે “હે લોકો! તમે જુઓ”, આ ગાથામાં માધ્યસ્થ-જેનું બીજું નામ સમભાવ છે, તે સમભાવ વડે કરીને સર્વ દર્શનોને વિષે પણ મોક્ષ જણાવેલ છે. તેથી કરીને માધ્યસ્થ ભાવને જ ધારણ કરવો જોઈએ. પરંતુ “આ જ ધર્મ સાચો છે, બીજો નથી” તે પ્રમાણે રાગ-દ્વેષથી ઉત્પન્ન થયેલ વચન બોલવું નહિ.”
એવી રીતના માયાગર્ભિત કોમલ વચનો દ્વારા ભોળા લોકોને ઠગીને અર્હત્ પ્રણીત ધર્મમાર્ગનું આચ્છાદન કરતો અને બીજા દર્શનોની સાથે મિત્રતા રાખતો ફરે છે, પરંતુ તે આત્મા, એ નથી જાણતો કે—ક્યો સમભાવ? અને તે ક્યારે? અને કેવી રીતે થાય? એ જાણવા માટે કંઈક કહું છું –જેમકે પતંજલિ પ્રમુખ ગ્રંથોને વિષે યમ-૧, નિયમ-૨, આસન-૩, પ્રાણાયામ-૪, પ્રત્યાહાર-૫, ધારણા-૬, ધ્યાન-૭, સમાધિ-૮એ પ્રમાણે યોગના આઠ અંગો કહેલા છે, તેમાં યમ આદિના અભ્યાસના ક્રમે કરીને અંતે સમાધિ થાય છે, તે જ સમભાવ; અને ન્યાયશાસ્ત્રને વિષે શ્રવણ આદિના ક્રમે કરીને જે સાક્ષાત્કાર થાય, તેનો બીજો પર્યાય સમભાવ છે; અને આ અર્થ, યોગશાસ્ત્રને વિષે સાક્ષાત્ સમર્થન કરેલો છે. જે આ પ્રમાણે
एवं क्रमशोभ्यासावेशाद् ध्यानं भजेन्निरालंबं । समरस् भावं प्राप्तः परमानंदल ततोऽनुभवेत्॥१॥
આ પ્રમાણે ક્રમશઃ-કેમપૂર્વક અભ્યાસના પ્રયત્નથી ધ્યાનની સિદ્ધિ થાય છે, અને તે ધ્યાન જ્યારે નિરાલંબન થાય છે ત્યારે સમરસભાવને પામે છે અને તે સમરસભાવથી પરમ આનંદને ભોગવવાવાળો જીવ થાય છે.
- આ શ્લોકમાં “મો ગાવશાતું” એ પ્રમાણે જે કહેલું છે તે ચિત્તનું ડામાડોલપણું અટકાવીને, સ્વાભાવિક સ્થિતિમાં લાવવાનો જ
