________________
[૪૧]
સર્વ ગિરિની શ્રેણીના શિખરતળ, કૂટ, કુંડ, વન, નદી, મુખવન, નદી નીકળવાના દ્રહ, શિલા, વાપી વિગેરે વેદિકા વનખંડથી આવૃત્ત જાણવા. વાવ, કુંડ ને દ્રહ દશ એજન ઊંડા જાણવા. કમળ ને સમુદ્રમાં આવેલા ગિરિ ને દ્વીપ પાણીથી બે કોસ ઊંચા જાણવા. મેરુ, અંજનગિરિ, દધિમુખ, કુંડળ ને રૂચક પર્વતે એક હજાર રોજન જમીનમાં ઊંડા જાણવા, બીજા પર્વતો ઊંચાઈના ચોથા ભાગે જમીનમાં જાણવા. એકેક દ્વીપથી સમુદ્ર અને સમુદ્રથી દ્વીપ બમણા બમણા વિસ્તારવાળા જાણવા. જંબૂદ્વીપમાં તેના વિઝંભના ૧૦ ભાગ કરી તેવા એક, બે, ચાર, આઠ, સોળ, બત્રીશ તથા ચોસઠ ગુણે તથા પાછા બત્રીશ, સોળ, આઠ, ચાર, બે ને એક ગુણે ભરતાદિ ક્ષેત્રે ને પર્વતનો વિષંભ એટલે પહોળાઈ જાણવી. દરેક નદીઓ નીકળે ત્યાં જેટલું પ્રવાહ હોય તેથી દશગુણે પ્રાંતે (મુખ) જાણો. પહોળાઈના પચાસમે ભાગે તેની ઊંડાઈ જાણવી. કહના વિસ્તારથી એંશીમા ભાગના વિસ્તાર (પહોળાઈ) દક્ષિણ બાજુની નદીઓની જાણવી. ઉત્તરદિશાની નદીઓની ચાળીશમે ભાગે પહોળાઈ જાણવી. મેરુની ઉત્તરબાજુની નદીઓમાં તેથી વિપર્યય જાણો. પ્રવાહ ને મુખના વિસ્તારને વિલેષ કરી તેના અર્ધભાગને સાડીશુમાળીશ હજારે ભાંગતા જે આવે તેટલી નદીની બંને બાજુએ પ્રવાહમાં વૃદ્ધિ સમજવી.
૧૭૮૮૪૨ જનમાંથી ઈષકારના બે હજાર બાદ કરી તેના ચોરાશી ભાગ કરી પિતાના ગુણાકારે ગુણતાં જે આવે તે ધાતકીખંડના પર્વને વ્યાસ જાણવો. તે કરતાં બમણું પુષ્કરાઈના પર્વને વ્યાસ જાણો.
