________________
૨ |
ज्ञानदुग्धं विनश्येत लोभविक्षोभकूर्चकैः।। अम्लद्रव्यादिवास्थैर्यादिति मत्वा स्थिरो भव ॥
અથ
નિમળજ્ઞાન રૂપી ધમાં અસ્થિરતા રૂપી ખટાશનું મિશ્રણ કરી, લોભ તૃષ્ણ અને ચંચળતા રૂપી નિસાર
ચા જ મેળવવા જેવું (સમ્યગજ્ઞાન નાશ પામે તેવું) તું શા માટે કરે છે? હે ચેતન ! તારા શુદ્ધ ચિતન્ય સ્વભાવમાં સ્થિર થા.
વિવેચન જ્ઞાન એ આત્માને ગુણ છે. નિર્મળજ્ઞાન રૂપી મહાસાગરમાં આત્મા ડૂબકી મારે, તો સ્વકલ્યાણને માગ જરૂર નિશ્ચિત કરી શકે. અર્થાત જ્ઞાન એ આત્માને સ્વ સ્વભાવમાં સ્થિર કરનાર એક માત્ર સાધન છે.
જે અનંતા કમને ક્ષય જ્ઞાની પુરુષ શ્વાસોશ્વાસમાં કરે છે, તે જ કમખપાવવા માટે અસ્થિર અને અજ્ઞાની પુરુષને અનંતકાળ પણ એ છે પડે છે. માટે જ જીવનમાં સ્થિરતાની અત્યંત આવશ્યકતા છે.
જ્ઞાનની સાધના માટે જેમ શાંત વાતાવરણ, સ્થિરતા અને એકાગ્ર મને આવશ્યક છે, તેમ તેમાં અવરોધ કરનારા (પરપુદ્ગલેના આર્ષણ રૂપી) સાધનને અભાવ પણ હોવો જોઈએ. અથવા મન તેનાથી પર બનેલું હોવું જોઈએ. તે જ જ્ઞાન પ્રાપ્તિ સહજ બની શકે.
નિર્મળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતી વખતે આત્માને જે અસ્થિરતા સ્પશી જાય, તો લેભ, તૃષ્ણ વધુ ને વધુ ચલ–વિચલ કરે. પરિણામે મન આત્મચિંતન કરવાને બદલે સંસારની વિવિધરંગી વિચિત્રતાઓ તરફ ખેંચાઈ જાય છે. આમ અસ્થિર મનવાળે, પરપુદ્ગલોમાં રખડતે જીવ કયાંય શાંતિ અનુભવી શકતું નથી. એ કયાં ભૂલે પડ્યો છે, એની જ એને સમજ હોતી નથી.
