________________
૩૪૬ /
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ હવે નામ-સ્થાપના-દ્રવ્ય અને ભાવ આદિની સ્થાપના બાદ ઉત્સુત્ર બે પ્રકારે છે. ૧-ક્રિયા વિષયક અને બીજું વચન વિષયક. ક્રિયા જ જેનો વિષય છે તે ક્રિયા વિષયક જાણવું. જો કે ક્રિયા વિષયક ઉસૂત્ર છે તે વચનવિષયક પણ થાય છે. તો પણ અહિં મુખ્યવૃત્તિએ કરીને જાણવું. એ પ્રમાણે આગળ પણ સમજી લેવું.
વચન છે વિષય જેનો તે વચન વિષયક ઉત્સુત્ર એમ બે પ્રકારનું છે. તેમાં ક્રિયા વિષયક ત્રણ પ્રકારનું છે. અને વચન વિષયક ઉસૂત્ર બે પ્રકારનું જાણવું / ગાથાર્થ-૯૨ | હવે તે ત્રિવિધ અને દ્વિવિધ વસૂત્રને પ્રગટ કરતાં જણાવે છે કે
દિગં-૧, નં-૨, સરંકાનં-૨, પુસુમેવ વિઝિટિં उमग्गदेसणामग्गनासणेहिं दुहा वयणं॥६३॥
પહેલું અધિક, બીજું ઉન, ત્રીજું અયથાસ્થાન. આમ ક્રિયાવિષયક ઉત્સુત્ર ૩-પ્રકારનું છે. આનો સ્પષ્ટ ભાવ એ છે કે તીર્થકરોએ કહેલી ક્રિયામાં પોતાની બુદ્ધિએ કરીને કંઈક અધિક કરવું તે અધિક 'ઉત્સુત્ર છે. કંઈક ન્યૂન કરવું તે ન્યૂન ઉત્સુત્ર છે. અને જે ક્રિયા જે સ્થાને કરવાની કીધેલી હોય તે
સ્થાને નહિ કરતા બીજે સ્થાને કરે તે અયથાસ્થાન ઉસૂત્ર છે. તેવી જ રીતે ઉન્માર્ગદર્શન અને માર્ગનાશ દ્વારાએ કરીએ વચન વિષયક ઉસૂત્ર બે પ્રકારનું જાણવું. આ વચન વિષયક ઉસૂત્ર, તીર્થકરોએ ભાખેલાં વચનથી અધિક બોલવા વડે કે ન્યૂન બોલવા વડે કરીને જ જાણવું || ગાથાર્થ-૯૩ II
હવે દ્વાર ગાથાનું જોડલું જણાવે છે.
गब्भावहारकल्लाणग १-रयणीपोसहम्मि सामइअं-२। तिगुणुचारो पोसहसामइएसुं-३ कसेल्लजलं-४॥६४॥ पजुसिअविदलपोलिअ-५ गहणं विदलंति संगरप्पमुहं-६।
इच्चाअहिउस्सुत्तं, किरिआविसयं मुणेअव्वं ॥६५॥
મહાવીરસ્વામીનું ગર્ભાપહારને કલ્યાણક કહેવું ૧, રાત્રિ પોસાતીઓને રાત્રિના છેલ્લા પહોરે સામાયિક કરાવવું-૨, સામાયિક અને પૌષધમાં ત્રણ નવકાર ગણવા પૂર્વક ત્રણ વાર આલાપક ઉચ્ચરાવવો. ૩, કસેલ્લક પાણીનું ગ્રહણ કરવું-૪, વાસી વિદલ રોટલી પૂરી આદિ ગ્રહણ કરવું પ, સાંગરી આદિનું દ્વિદલપણું છે એ પ્રમાણેની શ્રદ્ધા કરવી ૬. ઇત્યાદિ ક્રીયા વિષયક અધિક ઉત્સુત્ર છે. વ્યકિતગત આ બધી વાતોને કહેવાની હોવાથી અહિ ઓધે નામમાત્રથી કહેલી છે. અન્યથા અનેક સંખ્યા પ્રમાણના ઉત્સુત્રોનો સદ્ભાવ ખરતર મતમાં છે. અને તે બધાની વિચારણા કરવામાં લાખો ગ્રંથો (શ્લોકો) લખીએ તો પણ પુર્ણાહુતિ થાય તેમ નથી. તેથી કરીને પૂલ બુદ્ધિવાળાઓને પણ કહી
