________________
છૂટે નહિ બહિરાતમા, જાગતભી પઢિ ગ્રંથ; છૂટે ભવર્ષે અનુભવી, સુપનવિકલ નિગ્રંથ. ૮૦
બહિરાત્મા ગ્રંથો ભણે, જાગતો રહે તો પણ કર્મથી છૂટતો નથી તેમજ અનુભવી અંતરાત્મા મુનિ દૃઢ અભ્યાસને લીધે નિદ્રા લેતો હોય કે વિકલ હોય તો પણ સંસારથી છૂટે છે - કર્મરહિત થાય છે. ૮૦
પઢિ પાર કહાં પાવનો ? મિટયો ન મનકો ચાર;
રૂં કોહુકે બેલકું, ઘરહી કોસ હજાર. ૮૧
જો મનના વિકલ્પો ન મટે તો ભણીને પણ પાર શી રીતે પામી શકાય? કોલુનો બળદ આખો દિવસ ફર્યા કરે અને મનમાં જાણે કે હું હજારો ગાઉ ચાલ્યો પણ તે ઘરનો ઘેર જ હોય છે. ૮૧
તિહાં બુદ્ધિ થિર પુરુષકી, જિહાં રુચિ તિહાં અનલીન; આતમ-મતિ-આતમ-રુચિ, કાહુ કોન આધીન ? ૮૨
જ્યાં મનુષ્યની બુદ્ધિ સ્થિરપણે ચોંટે છે ત્યાં તેની રુચિ પણ થાય છે અને મને પણ તેમાં લીન બને છે, જેને આત્મવિષયમાં જ મતિ થાય છે, આત્મામાં જ રુચિ થાય છે - આત્મામાં જ પ્રીતિ થાય છે, તે પુરુષ બીજા કોને આધીન છે? અર્થાત્ તે બીજા કોઈને આધીન નથી. ૮૨
સેવત પરમ પરમાત્મા, લહે ભવિક તસ રૂપ; બતિયાં સેવત જ્યોતિકું, હોવત જ્યોતિરૂપ. ૮૩
પરમાત્માની સેવા કરવાથી ભવ્ય જીવ તે પરમાત્માના રૂપને પામે છે, જેમ દીપથી ભિન્ન એવી વાટ તે દીપની જ્યોતિને સેવીને પોતે પણ જ્યોતિ સ્વરૂપ બને છે. ૮૩
