________________
વિવર્થ-જેમ સૂર્યકાંત મણિમાં અગ્નિ ગુપ્ત રહે છે, તેમ સૂર્યકાંત મણિસહસ્ર ભેળા કરીએ તે પણ જેની તુલના ન થઈ શકે એવા માનવ દેહમાં બાહુબળ, ઇંદ્રિયબળ, શરીરબળ, મનોબળ, બુ દ્ધિબળ, ચાદ વિદ્યા, ચેસઠ કળા આદિ અનેક જાતના અગ્નિ-બળસ્ટીમ ભરેલાં છે. અને જેમ સર્યકાંત મણિને સૂર્યકિરણને સ્પર્શ થતાં તે મણિને અગ્નિ પ્રગટી નીકળે છે, તેમ માત્ર ઉપશમ સમ્યકત્વરૂપ આત્માને અરણેય થતાં કે ક્ષોપશમ સમ્યકત્વરૂપ ચંદ્રોદય થતાં કે લાયક સમ્યકત્વરૂપ સૂર્યોદય થતાં તે કંઈ અન્ય વિદ્યા અને કળા પતાની પરાકાષ્ઠા પામ્યા વિના રહેજ કેમ?
અથવા જેને લાયક સમ્યકત્વ પ્રગટ થયું છે એવા સિદ્ધ ભગવાન અહંત–પરમાત્મા અને જે પશમ સમ્યકત્વ પ્રગટ થયું હોય એવા કેઈ આચાર્ય મહારાજ તેમનું મુખે ભજન, મનમાં સ્મરણ અને હૃદયમાં ધ્યાન ધર્યું હોય તો પણ તે ત્રણે સ્થાનમાં રહેલ આતમ જ્યોતિ પ્રગટે અને મુખમાં સાક્ષાત સરસ્વતી મનમાં સાક્ષાત સુરગુરૂ અને હદયમાં સાક્ષાત વી૫રમાત્મા પ્રગટ થયા હોય એવાં બળ, બુદ્ધિ, અને સમતા-દયા-સમભાવ સર્વત્ર પ્રગટી રહે છે એવું સામાન્ય બાંધવોને પણ એકાગ્ર થવાં અનુભવાશે; કારણ કે એ પ્રમાણે કરતાં કરતાં આમારૂપી સના પણ સૂર્યના જ્ઞાનાદિ કિરણે માનવ દેહરૂપ સવ કાંતમણિને સ્પર્શ કરે છે. અને એને સ્પર્શ થર્તાજ બાહ્ય ગુણે પણ પરાકાષ્ટતા પામે છે.
વસ્તુ પર જેટલો પ્રકાશ પડે તેટલી વસ્તુ જણ્ય, હવે ઇંદ્રિય, મન, શરીર, જગત , ચાદરાજ લોક એ સર્વ સ્થળે અંદર બહાર જ્યારે પ્રકાશ પ્રકાશ પ્રકાશ, પ્રકાશ ને પ્રકાશજ થઈ રહે, ત્યારે બીજા જ્ઞાન પણ વિસ્તારમાં આવે, મન પણ કેવું વિશાળ થઈ રહે, ઈધેિ પણ કેરી પટુતા પામે, શરીર પણ કેવું બળવાન જણાય ? જુઓ.
કાન દિવ્ય નાદ સાંભળે, આંખ દિવ્ય દર્શન કરે, નાક દિવ્ય સુગંધ ગ્રહણ કરે છઠ્ઠા દિવ્યામૃત આસ્વાદે, અને ત્વચા દિવ્ય સ્પર્શ અનુભવે એટલું જ નહીં પણ કાન સેંકડે માઈલથી ગાન શ્રવણ કરે, નાક સુગંધ ગ્રહે, વગેરે ઇદ્રય- ટુતામાં પણ તેને બા ન રહે.
મન ચર્ય વસ્તુમાં ભિનાર બાર દેશી કહી એટલી બધી પટુતા ૫ મે કે વ્યાકરણશાસ્ત્ર, ન્યાયશાસ્ત્ર, ગણિતશાસ્ત્ર, સ્વરશાસ્ત્ર, જોતિષશાસ્ત્ર, સામુદ્રિકશા
