SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 91
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir अनुयोगद्वारसूत्रे अथ धातुजनामानि निरूपयति-धातुः क्रियापदं, तेन यन्नाम निष्पद्यते तद्धातुजम् । यथा-भूसत्तायां, परस्मैपदभाषेत्यादि । भूत्यं परस्मैपदी धातुः । तेन निष्पन्नं नाम । यथा-भवतीति भवः संसारः। वृद्धयर्थवाचकत्वेन एध इति धातुस्तेन निष्पन्न नाम । यथा-एधतइति-एधमानः । एवं 'स्पर्द्ध संघर्षे' इत्यादावपि विभाव्यम् । अथ निरुक्तिजानि नामान्याह-निर्वचनं निरुक्तिः। क्रियाकारकभेदपर्यायैः शब्दा. र्थकथनमित्यर्थः । तया यन्नाम निष्पद्यते तन्निरुक्तिजम् । यथा-मयां शेते महिपः। उत्तर-धातुज नाम इस प्रकार से है-(भूसताए, परस्स भासा फद्धसंघरिसे, गाह पइहालिच्छास्लु गंथे य, बाहलोयणे-से तं धाउए ) भू धातु सत्ता अर्थ में है। यह परस्मैपदी धातु है। इससे जो नाम निष्पन्न होता है-जैसे भव-संसार-वह धातुज नाम है। इसी प्रकार एध् धातु वृद्धि अर्थ में है। यह आत्मनेपदी है। इससे " एधमान" बनता है। इसी प्रकार से " स्पर्द्धसंघर्ष" इत्यादि धातुओं में भी जानना चाहिये । अर्थात्-स्पर्धा, वाधा ये सब धातुज नाम हैं। (से किं तं निरुत्तए) हे भदन्त ! निरुत्तिज नाम क्या है ? - उत्तर-(निरुत्तिए, महीए सेए-महिसो, भमइय रोवय-भमरो, मुहं मुहं लसइत्ति-मुसलं, कविस्स विवलंबएस्थेत्ति य करेह कवित्थं, चित्ति करेइ, खल्लं च होइ चिक्खिल्लं, उड़कन्नो उलूगो, मेहस्म माला मेहला-सेत्तं निरुत्तिए) निरुक्तिज नाम इस प्रकार से है-महिष, भ्रमर, मुसल, कपिस्थ, चिक्खल्ल, उलूक, मेखला । क्रियाकारक, भेद एवं उत्तर-धातु नाम । प्रभारी छे. (भूसत्ताए, परस्स भासा फद्ध संघरिसे, गाह पइटालिच्छासु गंथे य, बाहलोयणे-से त धाउए) भू धातु सत्ता અર્થમાં છે. આ પરૌપદી ધાતુ છે. એનાથી જે નામ નિષ્પન્ન થાય છે, જેમકે ભવ-સંસાર-તે ધાતુજ નામ છે. આ પ્રમાણે એધ ધાતુ વૃદ્ધિ અર્થમાં છે. આ આત્મપદી છે. એનાથી “એપમાન” શબ્દ નિષ્પન્ન થાય છે. આ પ્રમાણે “સ્પદ્ધ સંઘર્ષ” વગેરે ધાતુઓના વિશે પણ જાણવું જોઈએ. એટલે है २५/-HIN A मा पातु नामा छे. (से कि त निहत्तए) 3 महत! નિરૂક્તિજ નામ એટલે શું? उत्तर--(निरुत्तिए, महीए सेए, महिसो, भमइय रोवइय भमरो, मुहुं मुहुँ लसइति, मुसलं कविस्स विवलंबएत्थेत्ति य करेइ कवित्थं, चित्ति करेइ, खल्लं च होइ चिक्खिल्लं उन्नो उलूगो, मेहस्स माला, मेहलो-से तं निरुत्तिए) नि३ति नाम मा प्रमाणे छे. महिप, प्रभ२, भुसत, पित्य, ચિકખલ, ઉલૂક, મેખલા, ક્રિયાકારક, ભેદ અને પર્યાયવાચી શબ્દો વડે For Private And Personal Use Only
SR No.020967
Book TitleAnuyogdwar Sutram Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorKanhaiyalal Maharaj
PublisherA B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year1968
Total Pages928
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari & agam_anuyogdwar
File Size21 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy