Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे यावत् स भगति गर्भगृहे वसामीति । एवं विशुद्धनैगमनयमतानुसारेण गर्भगृहे वसन्नेव वसतीति व्यपदिश्यते । अयं भाषा-विशुदनैगमनयानुसारेण यत्र गृहादी सर्वदा नियापित्वेनासौ विवक्षितस्तत्र तिष्ठन्नेवासौ तत्र तिष्ठतीति
पदिश्यते । यदि च कारणवशादन्यत्र रथयादौ वर्तते, तदा तत्र विवक्षिते गृहादौ वसतीति नोच्यते, अतिप्रसङ्गादिति । एवमेव व्यवहारस्यापि । व्यवहारनयो हि लोकव्यवहारे वर्त्तते । लोकव्यवहारे च नैगमोक्तमकारा एव दृश्यन्ते, अतो नैगमाद् व्यवहारनयोऽपि बोध्य इति भावः । ननु चामनगमोक्तप्रकारो सोके नेष्यते, ग्रामान्तर गतोऽपि देवदत्तः 'अयं पाटलिपुत्रे वसतीति' पाटलि. पुत्रशासित्वेन व्यपदिश्यते, एवं च-'एवमेव व्यवहारस्यापी'-ति कथनमयुक्तम् ? इति चेदाह-प्रामान्तरं गते देवदत्ते स इह वसति न वेति केनचित्पृष्टः कश्चित् कथयति-ग्रामान्तरं गतो देवदत्तो नेह वसतीति । एवं च लोकव्यवहारदर्श नात् एवमेव व्यवहारस्थापि' इति कथनं युक्त मेवेति । संग्रहनयस्य नैगमव्यवहारा. पेक्षया विशुद्धत्वादेतनयानुसारेण संस्तारकपमारूढ =संस्तारकोपविष्ट एव वस. विशुद्धतर नैगमनय की मान्यतानुसार ऐसा कहा जाता कि-मैं गर्भ गृह में रहता हूं। तब नैगमनय की मान्यता समाप्त हो जाती है। यद्यपि यहां पर भी यह प्रश्न हो सकता है कि-'तुम क्या समस्त गर्भगृह में रहते हो या एक कोने में ? तात्पर्य कहने का यह है जि-'जितने भी उत्तर के प्रकार इस सूत्र द्वारा स्पष्ट किये गये हैं, वे सब नामनय के स्वरूप पर अच्छा प्रकार डालते हैं। इससे नेगमनय का स्वरूप क्या है ? यह बात अच्छी प्रकार से हमें समझ में आ जाती है। व्यवहार नय की भी मान्यता वसति के संबन्ध में नैगमनय के ही जैसी है। क्योंकि यह नय लोकव्यवहार के अनुमार चलता है। सग्रहनय की मान्यतानुसार वसति शब्द का प्रयोग गर्भगृह आदि में रहने સ્પષ્ટ થતા જાય છે. આ પ્રમાણે જ્યારે વિશુદ્ધતરનગમનયની માન્યતા મુજબ આમ કહેવામાં આવે છે કે “હું ગર્ભગૃહમાં રહું છું ત્યારે નિગમનની માન્યતા સમાપ્ત થઈ જાય છે. જો કે અહીં પણ આ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થઈ શકે તેમ છે કે “શું તમે આખા ગર્ભગૃહમાં રહે છે કે એક ખૂણામાં રહે છે?” તાત્પર્ય કહેવાનું આ પ્રમાણે છે કે જેટલા ઉત્તરોના પ્રકારો આ સૂત્ર વડે સ્પષ્ટ કરવામાં આવેલા છે, તે સર્વે નૈગમનયન સ્વરૂપ વિષે સારો એવો પ્રકાશ પાડે છે. આથી ને બમનયનું સ્વરૂપ કેવું છે. તે વાત અમારી સામે સારી રીતે સ્પષ્ટ થઈ જાય છે વ્યવહારનયની પણ માન્યતા વસતિના સંબંધમાં નિગમનની જેમ જ છે. કેમકે આ નય લેકવ્યવહાર મુજબ જ ચાલે છે, સંગ્રહાયની માન્યતા મુજબ વસતિ શબ્દને પ્રયોગ ગર્ભગૃહ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020967 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 928 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 21 MB |