Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १५५ क्षायोपशमिकभावनिरूपणम् ऐसा कहा जाता है । मतिअज्ञानावरण, श्रुतअज्ञानावरण, और विमंगज्ञानावरण कर्म के क्षयोपशम से मत्यज्ञान, श्रुनाज्ञान, और विभंगज्ञान प्रकट होते हैं। यहां अज्ञान से तात्पर्य ज्ञानाभाव से नहीं है, क्योंकि ज्ञानावरण रूप अज्ञान औदयिक भाव है । यह - ज्ञानावरण कर्म के उदय से होता है । किन्तु कुत्सित ज्ञान का ना अज्ञान है। जब मतिज्ञान आदि मिथ्यादर्शन के उदय से दूषित होते तब वे कुत्सितज्ञान कहलाते हैं। विभंग में भंगशब्द प्रकरणवश अवधि वाचक है। वैसे तो यह प्रकार भेद का वाचक है। और "वि" शब्द 'विरूप- कुत्सित अर्थ का वाचक है । इस तरह विरूपः भंगः विभंग: विभंग एव ज्ञानम्" ऐसी इसकी व्युत्पत्ति है । इस विभंग में जो ज्ञान पना है, वह अर्थ परिज्ञानात्मक होने से है । मिध्यादृष्टि देवादिकों का अवधिज्ञान विभंगज्ञान कहलाता है। चक्षुर्दर्शनावरण, अचक्षुर्दर्शनाचरण, और अवधिदर्शनावरण के क्षयोपशम से चक्षुर्दर्शन अचक्षुर्दर्शन और अवधिदर्शन प्रकट होते हैं। इसलिये क्षायोपशमिक सम्यग्दर्शन ३ये रे छे. तेथी “ज्ञानावरशुम्भंना क्षयथी डेवलज्ञान उत्पन्न थाय छे, " એવુ' કહેવામાં આવે છે.
-
મતિઅજ્ઞાનાવરણુ, શ્રુતમજ્ઞાનાવરણુ અને ક્ષયાપશમથી અનુક્રમે મત્યજ્ઞાન, શ્રુતાજ્ઞાન અને छे. अहीं " अज्ञान " પદ્મ દ્વારા જ્ઞાનાભાવ કે જ્ઞાનાભાવ ३५ અજ્ઞાનતા ઔયિક ભાવરૂપ છે, અને જ્ઞાનાવરણુ ક્રના ઉદયથી તે ભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. પરન્તુ કુત્સિતજ્ઞાનને અજ્ઞાન કહે છે. જયારે મતિજ્ઞાન આદિ મિથ્યાદશનના ઉદયથી કૃષિત હાય છે, ત્યારે તેમને કુત્સિત જ્ઞાનરૂપ ગણવામાં આવે છે. 'વિભગ' પટ્ટમાં જે “ભગુ” પા છે તે અહીં અવધિવાચક છે. આમ તે તે પદ્મ પ્રકારભેદનું વાચક ગણાય છે. અને “વિ” પદ વિરૂષકુત્સિત અનુ વાચક છે. વિભગજ્ઞાનની વ્યુત્પત્તિ આ प्रमाणे थाय छे - "विरूपः भंग: विभंगः विभंग एव ज्ञानं विभंगज्ञानम् " આ વિશ્વંગમાં જે જ્ઞાનપણુ છે તે અ રિજ્ઞાનાત્મકતાની અપેક્ષાએ છે. મિથ્યાષ્ટિ દેવા ઢકાના અવિધજ્ઞાનને વિભગજ્ઞાન કહે છે. ચક્ષુ શનાવરણુ, અસૂત્ર
For Private and Personal Use Only
વિભગજ્ઞાનાવરણ ક્રમના વિભંગજ્ઞાન પ્રકટ થાય સમજવાના નથી કારણુ
નાવરણુ અને અવિવેદનાવરણ કમના ક્ષયાપશમથી અનુક્રમે ચક્ષુ શમ અચક્ષુ શન અને અદિન પ્રકટ થાય છે. તેથી તેમને પણ સાયેશ મિક કહેવામાં આવેલ છે, મિથ્યાત્વકમના ક્ષયાગમથી ક્ષયામિ સસ્ત્ર
| SR No. | 020966 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 864 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 25 MB |