Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे. भाष वह है जो केवल मोहनीय कर्म के ही उपशम स्वरूप होता है। तात्पर्य इस कथन का यह है कि कर्मों की दस अवस्थाओं में एक उपशान्त अवस्थाभी है। जिन कर्म परमाणुओं की उदीरणा संभव नहीं अर्थात् जो उदोरणा के अयोग्य होते हैं वे उपशान्त कहलाते हैं। यह अवस्था आठों कर्मों में सम्भवित है। प्रकृन में इस उपशान्त अवस्था से प्रयोजन नहीं है। किन्तु अधः करण आदि परिणामों से जो मोहनीय कर्म का उपशम होता है प्रकृत में उसी से प्रयोजन है । इसीलिये "मोहनीयस्यैवोपशमः" ऐसा पाठ यहां जानना चाहिये क्यों कि अन्यत्र ऐसा ही पाठ है । मोहनीय कर्म दर्शनमोहनीय के ३ भेदों और चरित्र मोहनीय ने २५ भेदों को लेकर २८ प्रकार का है, इस सम्पूर्ण मोहनीय कर्म का उपशम, उपशम श्रेणी में होता है, इसलिये मोहनीय कर्म का उपशम रूप औपशमिक भाव उपश्रेणी में होना कहा गया है। दसरा-उपशत निष्पन औपशामिक भाव अनेक प्रकार का कहा गया है सो उसका तात्पर्य यह है कि मोहनीय के उपशम से दर्शन मोहनीय और चारित्र मोहनीय ये दोनों उपशान्त हो जाते हैं । इनके उपशान्त होने पर क्रोधादिक भी उपशान्त हो जाते हैं इस प्रकार यह औपमिक भाव का विवेचन है । सू०१५३॥ ઉપશમ રૂપ હોય છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે- કમેની દસ અવસ્થા. એમાંની એક ઉપશમ અવસ્થા પણ છે. જે કર્મ પરમાણુઓની ઉદીરણ શક્ય હોતી નથી, એટલે કે જે કર્મપરમાણુઓ ઉદીરણને માટે અયોગ્ય હોય છે, તેમને ઉપશાન્ત કહે છે આ અવસ્થાને આઠે પ્રકારનાં કામમાં સંભવ હોય छ. प्रतिमा (मह1) शान्त अवस्थानु प्रयोग नथी, परन्तु अध:કરણ આદિ પરિણામોથી જે મેહનીય કર્મને ઉપશમ થાય છે, તેનું જ सही प्रयासन छे. तथा “मोहनीयस्यैवोपशमः " मा रन। ५४ मही સમજવું જોઈએ કારણ કે અન્યત્ર એ જ પાઠ આવે છે.
દર્શન મોહિનીયકર્મના ત્રણ ભેદે અને ચારિત્રમેહનીયના પચીશ ભેદે મળીને મોહનીય કર્મના કુલ ૨૮ પ્રકાર છે આ સંપૂર્ણ મોહનીયકમને ઉપશમ, ઉપશમ શ્રેણીમાં થાય છે તેથી મોહનીય કર્મના ઉપશમ રૂ૫ ઔપશમિક ભાવ ઉપશમ શ્રેણીમાં હેવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. બીજા પ્રકારને જે ઉપશમનિષ્પન્ન
પશમિક ભાવ છે, તે અનેક પ્રકારને કહ્યો છે. આ કથનનું તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે છે-મોહનીયના ઉપશમથી દર્શન મેહનીય અને ચારિત્રમોહનીય, એ બનને ઉપશાન્ત થઈ જાય છે તેઓ ઉપશાન્ત થઈ જવાથી ક્રોધાદિક પણ ઉપશાન્ત થઈ જાય છે આ પ્રકારનું પથમિક ભાવના સ્વરૂપનું વિવેચન मही ४२पामा मा०यु छे. ॥२०१५॥
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020966 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 864 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 25 MB |