________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
___भनुयोगद्वारसूत्र अथ कालद्वारमरूपति
मूकम्-णेगमववहाराणं आणुपुबीदवाई कालओ केवरिचरं होई ? एर्ग दवं पडुच्च जहन्नेणं एगं समयं उक्कोसेणं असंखिजं कालं। नाणादवाइं पडुच्च णियमा सव्वद्धा। एवं दोण्णि वि ॥सू०११४॥ - छाया-नैगमव्यवहारयोः आनुपूर्वीद्रव्याणि कालतः कियचिरं भवन्ति । एक द्रव्यं प्रतीत्य जघन्येन एक समयम् , उत्कर्षेण असंख्येयं कालम् । नाना द्रव्याणि प्रतीत्य नियमात् सर्वाद्धा। एवं द्वे अपि ॥मू० ११४॥
टीका-'णेगमववहाराणं' इत्यादि।
नैगमव्यवहारसम्मतानि आनुपूर्वीद्रव्याणि कालतः कियच्चिरं भवन्ति ? इति प्रश्नः। क्षेत्रावगाहपर्यायस्य प्राधान्यविवक्षया श्यादिप्रदेशावगाढद्रव्याणामेवानुः अतः इन दोनों द्रव्यों को भी अवकाश प्राप्त हो इसलिये आनुपूर्वी द्रव्य की स्पर्शना देशोन लोक की कही गई है । नानो द्रव्यों की अपेक्षा ये तीनों ही द्रव्य नियम से सर्वलोक की स्पर्शना करते हैं । ॥सू० ११३॥
अब सूत्रकार कालबार की प्ररूपणा करते हैं"जेगमववहाराणं आणुपुत्वी" इत्यादि।
शब्दार्थ-(णेगमववहाराणं) नैगमव्यवहारनयसंमत (आणुपुव्वीदव्वाइं) समस्त आनुपूर्वी द्रव्य (कालओ) कालकी अपेक्षा (केवच्चिरं होई) कितने समयतक आनुपूर्वी रूप से रहते हैं ? पूछने वाले का यह आशय है कि अनानुपूर्वी आदि द्रव्यों का क्षेत्र में व्यादि प्रदेशों में अव. કને સ્પર્શના કરવા માટેના સ્થાનને અવકાશ જ ન રહે. તે બને દ્રવ્યની સ્પર્શના પણ અવકાશ મળી રહે તે માટે આનુપૂવી દ્રવ્યની સ્પર્શના સમસ્ત લોકમાં કહેવાને બદલે દેશોન લેકમાં કહી છે. વિવિધ દ્રવ્યોની અપેક્ષાએ વિચાર કરવામાં આવે, તે આનુપૂર્વી આદિ ત્રણે દ્રવ્ય નિયમથી જ સર્વલકની સ્પર્શના કરે છે. સૂ૧૧૩
હવે સૂત્રકાર કાળદ્વારની પ્રરૂપણ કરે છે– "णेगमववहाराण आणुपुव्वी" त्याह
शहाथ-(णेगमववहाराण) नामव्य१७२ नयस मत (माणुपुत्वीदवाई) समस्त भानुपूवी द्रव्ये। (कालओ) अपनी अपेक्षा (केवच्चिरं होई ?) । સમય સુધી આનુપૂર્વી રૂપે રહે છે? એટલે કે આનુપૂવી દ્રવ્યોને ક્ષેત્રમાં ત્રણ આદિ પ્રદેશમાં અવગાહિત થઈને રહેવાને કાળ કેટલું છે? કારણ કે
For Private and Personal Use Only
