Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका. १४ द्रव्यावश्यकस्वरूपनिरूपणम् __ननु-आगमतोऽनुपयुक्तो द्रव्यावश्यकम, इत्येतावतैवेष्टसिद्धः शिक्षितादिश्रुतगुणाभिधानं व्यर्थमितिचेत्, उच्यते-शिक्षितादिश्रुतगुणाभिधानेन सूत्रकार इदं सूचयति-एवंविधं निर्दोषमपि श्रुतमुच्चारयतोऽनुपयुक्तस्य द्रव्यश्रुतं द्रव्यावश्यकमेव भवति, किं पुनः सदोषम् । उपयुक्तत्य स्खलितादिदोपदुष्टमुच्चारय तोऽपि होता है वह द्रव्य ही होता है। इसलिये आक्षक में उपयोगरहित आत्मा का आगम से द्रव्यावश्यक कहना निर्दोष है।
शंका-ठीक है- आवश्यक में अनुपयुक्त आत्मा को आप आगम की अपेक्षा द्रव्यावश्यक कहिये-इसमें कोई विरोध नहीं है-परन्तु सूत्रकार ने जो शिक्षितादि श्रुतगुणों का वर्णन किया है सो उनके कहने की क्या आवश्यकता थी? वह श्रुतगुण कथन तो व्यर्थ है। क्यों कि इस श्रुतगुण कथन से आगम की अपेक्षा लेकर द्रव्यावश्यक की सिद्धि में कोई संगति प्रतीत नहीं होती ? सो इस प्रकार का आक्षेप भी संगत प्रतीत नहीं होताकारण सूत्रकार इस श्रुतगुणवर्णन से यह सूचित करते है कि इस प्रकार निर्दोष भी शास्त्र का उच्चारण करने वाले साधुका कि जो उस में अनुपयुक्त (विना उपयोग के) તે જ્ઞાનરૂપ હોય છે અને જ્ઞાન ભાવરૂપ હોય છે. તેથી આગમમાં દ્રવ્યતા કેવી રીતે ઘટાવી શકાય છે?
61२-~-मामना 241 ३५ ॥२॥ मानवामा मा०यां छ-(१) मामा, (२) આત્માધિષ્ઠિત દેહ અને (૩) ઉપગ રહિત સૂત્રના ઉચ્ચારણરૂપ શબ્દ-સાક્ષાત આગમ નહીં. આગમના આ ત્રણ કારણે હોવાથી કારણમાં આગમરૂપ કાર્યને ઉપચાર કરવામાં આવે છે. તે કારણે તેમને આગમરૂપ કહેવામાં આવેલ છે. વિવક્ષિત ભાવનું છે કારણ હોય છે તે દ્રવ્ય જ હોય છે. તેથી આવશ્યકમાં ઉપગ રહિત આત્માને આગમની અપેક્ષાએ દ્રવ્યાવશ્યક કહે એમાં કોઈ દેષ નથી, એ તે નિર્દોષ કથન જ ગણી શકાય.
શંકા–આવશ્યકમાં અનુપમુકત આત્માને આ૫ આગમની અપેક્ષાએ ભલે દ્રભાવશ્યક કહે, એમાં અમને કંઈ વાંધો નથી, પરંતુ સૂત્રકારે જે શિક્ષિત આદિ શ્રતગુણોનું વર્ણન કર્યું છે. તે વર્ણન કરવાની અહીં શી આવશ્યકતા હતી? તે શ્રુતગુણકથન તે વ્યર્થ જ લાગે છે, કારણ કે આ શ્રતગુણ કથન વડે આગમની અપેક્ષાએ દ્રવ્યાવશ્યકની સિદ્ધિમાં કેઈ સંગતિ દેખાતી નથી.
ઉત્તર–આ પ્રકારનો આક્ષેપ પણ સંગત લાગતું નથી, કારણ કે સૂત્રકાર આ થતગુણ વર્ણન વડે એ સૂચિત કરવા માગે છે કે-આ પ્રકારે નિર્દોષરૂપે પણ શાસનું ઉચ્ચારણ કરનાર સાધુ કે જે તેમાં અનુયુકત જ રહે છે, તેનું તે દ્રવ્ય ત
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020966 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 864 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 25 MB |