Page Text
________________
14
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ મંદિરગમનની એવી પક્વ વિચારણા નહિ. પરંતુ
સદાશયનો પ્રભાવ માતા રોજ મંદિરે લઈ જતાં એ વિચારણા પક્વ સવાશયોપેતસ્તત્ત્વશ્રવતત્વ: થાય છે, પછી એને મંદિરે કોઈ દિવસન લઈ જાય પ્રોગ્ય: પરથ, વાજેવપ્રપદ્યાગદ્દા તો મંદિરે જવાની હઠ પકડે છે, ને પછી મંદિરે લઈ થાવું સલાશયોuત: સન, તત્ત્વજવાતાં ભારે હર્ષ અનુભવે છે, એ પૂર્વોપાર્જિત શુભ શ્રવણ તિર-પતyધાના, પ્રોગ્ય પર ધર્મપરિણતિનું ફળ છે. આ શુભપરિણતિ શુભ- વત્તાવપ્રપદ્યતે, તત્વમાવત્વાત્સ્વત: (તત)વ અધ્યવસાય એ બાહ્ય ખૂબ ધર્મપ્રવૃત્તિનું ફળ છે. રયોગોત્થાનમચાદ્દવા કહો, ધર્મ ખરેખર અંતરની શુભપરિણતિરૂપ છે, ગાથાર્થ એ પ્રમાણે સમ્ય આશયવાળો તે એ જીવની સાથે પરલોક જાય છે, એને સદ્ગતિ (થયેલો) તત્ત્વશ્રવણને પ્રધાન કરનાર હોય. અપાવે છે. ને એ ત્યાં એને અનુકૂળ સંયોગમાં (એટલે) ધર્મને સહેજે પ્રાણ કરતાં પણ શ્રેષ્ઠ માને. ધર્માત્મા બનાવે છે.
1 ટીકાર્ય ઇત્યં’ એ પ્રમાણે સમ્યગુ આશય માટે કહો, અહીંધર્મકરીએ એનું ઉચ્ચફળ યુક્ત થયેલો તત્ત્વશ્રવણમાં તત્પર અર્થાત્ એને કર્યું? પૈસાટકા, સુખ, સંપત્તિનહિ; કિન્તુશોભન મુખ્યકરનારો હોય (એવો એ) ધર્મને સહેજે પ્રાણ અધ્યવસાય, નિર્મળ ભાવ, સમ્યફ પરિણતિ કરતાં પણ શ્રેષ્ઠ માનનારો હોય છે. તેથી જ આ ઊભી થાય તે. આ લક્ષ્ય જો ધ્યાનમાં હોય, તો દષ્ટિવાળાને યોગોત્થાન નામનો દોષ રહેતો નથી. ધર્મસાધના કરતાં કરતાં આ જોતા રહેવાય, કે “મારા વિવેચનઃ ધર્મ જ સાચો શ્રેષ્ઠ મિત્ર છે, જે અધ્યવસાય નિર્મળ થતા આવે છે ને?’ આ લક્ષ્ય પરભવે સાથે આવે છે, એ વાત કહી. તો જીવળ્યા જો બરાબર ધ્યાનમાં હોય, તો ધર્મસાધનાનીવચમાં બળ ઉપર એને શ્રેષ્ઠ મિત્રતરીકે સ્વીકારે છે? એ કોઈ ક્રોધ- અભિમાન-મશ્કરી- ઈર્ષ્યા વગેરે વાત આ શ્લોકમાં બતાવતાં કહે છે, કે જીવ અહીં મલિનભાવન ઉઠવા દેવાય; તેમ સાધનાના ફળરૂપે ચોથી દષ્ટિ સુધી ચડ્યો, એમાં એનો આશય-એના મોટી પ્રભાવના, માનપાન, ધનકમાઈ કે દેવતાઈ અધ્યવસાય નિર્મળ બનેલા હોય છે. સુખની કશી લાલસાનરખાય. એટલે હવે સમજાશે યોગની પહેલી બે દષ્ટિનો અભ્યાસ કર્યા કે ધર્મસાધના ચાલુ હોય, ત્યાં વચમાં કષાયો, ને પછી જીવને ત્રીજી બલાદષ્ટિમાં એવા શુભસાધનાના ફળરૂપે માનપાનાદિની ઈચ્છા કેમ થાય અધ્યવસાય થયા હોય છે કે એથી હવે એને તત્ત્વછે? કહો, ધર્મસાધનાના મુખ્ય ફળ તરીકે શુભ- શુશ્રુષા અર્થાત્ ધર્મતત્ત્વ સાંભળવાની તાલાવેલી પવિત્ર અધ્યવસાય અને ધર્મપરિણતિલક્ષમાં નથી, જાગે છે. એ લઇને ચોથી દષ્ટિમાં ચડ્યો, એટલે માટે એવા ભાવ બગાડનાર કષાયો અને દુન્યવી ત્યાં ધર્મતત્ત્વનાં શ્રવણનું કર્તવ્ય જીવનમાં મુખ્ય ફળની ઈચ્છા થાય છે.
કરે છે. અને તત્ત્વશ્રવણ કરતો જાય, એટલે ખબર નથી કે, આ કષાયો જનમ-જનમ મગજમાં સહેજે સચોટ બેસી જાય છે કે “ધર્મ જ મારશે ! અને વિષયાકાંક્ષા દુર્ગતિના ભવોની આપણો શ્રેષ્ઠ મિત્ર છે.’ એને મન ધર્મનું મહત્ત્વ જેલોમાં ભટકાવશે. માટે આનો ત્યાગ રાખીને ખૂબ વધી જાય છે, ધર્મની મમતા ભારે જોરદાર અંતરમાં ધર્મની પરિણતિ જગાવવી. ધર્મ’ જીવનો બને છે, તેથી જ ધર્મઅર્થે પ્રાણ જતા કરે, પણ સાચો મિત્ર છે.
ધર્મ જતો ન કરે.
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |