Page Text
________________
196
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ વસ્તુમાં આપણે પોતાના માટેI (હું) નો પ્રયોગ બેસી જાવ. બધું જોવા-સાંભળવાનું મુકી દો. બસ કરીએ છીએ. તો સવાલ થાય, કે આા (હું) એ હું કોણ છું એ વિચારપર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો. તમને શું છે? એ કોઇ વ્યક્તિ તો હોવી જોઇએ. એ કેવી મન સુદ્ધાંથી પર આત્મા હું તરીકે ભાસશે. પછી છે? છે એ વાત નક્કી છે, કેમકે એ ઇન્દ્રિયો પર તમે આત્માને ઉદ્દેશીને કહો બધા કહે છે, કે મન વર્ચસ્વ ધરાવે છે. આ હું (I) ને મન થાય કે, મારે કાબૂમાં નથી રહેતું. પણ મનચોર છે, એને કાબુમાં જોવું છે. તો આંખથી જૂએ છે. અને એને મન થાય, લાવવા તું સાહુકાર થઈ જા. મનનું ધારેલું નહીં, તારું કે મારે સાંભળવું છે, તો તે કાનથી સાંભળે છે. ધારેલું થવું જોઇએ, એમ મનપર હુકમબજાવ. બસ અથવા એને મન થાયકે હવે આને બદલે આ જોવું એ જ રીતે આંખ-કાનને પણ તું કહીદે, હે આંખ! છે. તો આંખ એક જોવાની ચીજ પરથી બીજી તું જ્યાં જાય, ત્યાં મારે આવવાનું એ ગુલામી હવે ચીજપર જાય છે. તેથી નિર્ણય થાય છે કે આંખ નહીં ચાલે! હવે હું કહીશ, એ જ તારે જોવાનું! જેવી ઇન્દ્રિયોને પ્રવર્તન-નિવર્તન કરાવનાર કોઇક કાને એ જ સાંભળવાનું! હું કહું તો જ હાથ-પગે
ઊંચા-નીચા થવાનું. ટૂંકમાં બધાએ મારા ઇશારે આ હું નો ઇન્દ્રિયો પર પ્રભાવ છે, કે તે ઇચ્છે ચાલવાનું છે. આમ સતત તમે તમારા આત્માને ત્યાં ઇન્દ્રિયોને ફેરવી શકે. એ જ રીતે એનું ગાત્રો આ શરીરરૂપી કિંગડમ-રાજ્યના એકમાત્ર રાજા પર પણ વર્ચસ્વ છે. ધારે ત્યારે હાથ-પગ વગેરેને તરીકે જૂઓ. મનવગેરેને તમારા નોકરતરીકે જૂઓ. ઊંચા-નીચાકરી શકે છે. એ જ રીતે વાણીપર પણ અને તમારા પર હાવી ન થાય તેની સતત તકેદારી હંનું વર્ચસ્વ છે. જેમકે ઘરાક વેપારીને વેપારી લોકો રાખો. તમને અદ્ભુત અનુભવ થશે.’ લુચ્ચા છે એમ કહે, ત્યારે વેપારી કહે – “તો ઘરાકો લેખકની આ વાત મેં યુવાનને સમજાવી ક્યાંક છે ત્યારે ઘરાકમાં રહેલાડુંને બાજુ ફેરવવા યુવાનને કહ્યું - જા, તું પણ આ રીતે પ્રયોગ કર. જેવી લાગે તો એ તરત કહે – હું જે વાત કરું છું તે એકાંતમાં જઇ તને – તારા આત્માને બધાના માલિક બીજા વેપારીઓની છે, તમારી નહીં તો વેપારીના તરીકે જો. એ યુવાને બે-ત્રણ દિવસ બબ્બે-અઢી હંને પણ વાત બદલવા જેવી લાગે તો તરત કહે હું કલાક એકાંતમાં જઇ આ પ્રયોગ મુજબ વિચારવાનું પણ જે વાત કરું છું, તે બીજા ઘરાકોની છે, તમે શરુ ક્યું. પછી દેરાસર જવા લાગ્યો. એવા નથી.’ આમ ફેરવીને બોલાવનાર કોણ છે? બે ચાર દિવસમાં જ યુવાને કહ્યું – ગુરુદેવ! જવાબ છે “હું”. આ નો કંટ્રોલ મનપર પણ કમાલ થઈ ગઇ, હવે દેરાસરમાં ભગવાન સિવાય છે. મન એક વિચારમાં રોકાયેલું હોય, ત્યાં બીજે નજર જતી જ નથી, અને બીજા-ત્રીજા અચાનક બીજું યાદ આવે અને મનની આખી વિચારો પણ આવતા નથી. ખરેખર મજા આવે છે. વિચારધારા બદલાઈ જાય. મનની આ દિશા બીજુ ત્રીજું જોવા આંખ, કે મન જાય, કે તરત હુકમ બદલનાર કોણ? તો કે અંદર બેઠેલો હું. આમ કરું છું. હે આંખ! હે મન! માલિક તમે નથી, હું Iહું એક સોવરીન એમ્પરર છે (મહાન રાજા છે.) છું... તમારે હું કહું તે સિવાય બીજે ક્યાંય જવાનું આ વાત દ્વારા ઇન્દ્રિયો, શરીર, વાણી અને મનપર નહીં...' તેથી હવે નજર ક્યાંય જતી નથી. જેનો અધિકાર છે, તે આત્માની સિદ્ધિર્યા બાદ તો વાત આ છે- આત્મા સ્વસંવેદન અને આ લેખકે આગળ લખ્યું “તમે એકાંત ઓરડામાં હેતુગમ્ય છે. એને માત્ર આગમગમ્યકરી છોડીન
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |