Page Text
________________
ભોગરસિકો માટે ખરજવાનું દષ્ટાંત. મન (જાય છે), પરંતુ ભોગની ઇચ્છા મિટાવવામાં કુકૃત્યોને કર્તવ્ય માની લેવાનું કેમ કરે છે? તો કે નહિ.
એ કુકૃત્યોદુઃખરૂપ છે, છતાં એમાં સુખબુદ્ધિ કરી ભોગરસિકોમાટે ખરજવાવાળાનું દષ્ટાંત એના તરફ આકર્ષાય છે. કોની જેમ? તો કે ખસ
ટીકાર્ય : કોઈક (ખરજવું) ખણનારને ખરજવાની ખણજ ખણનારની જેમ, આ દષ્ટાન્તને ખણવાની અતિશયતાથી નખ ઘસાઈ જવાના લીધે અહીં સ્પષ્ટ રીતે બતાવે છે. ખણવાનું તણખલું નહિ મળવાથી ભિક્ષાપુડીઓ કોઈ એક ખસ-ખરજવાનો દરદી રેતાળ માટે તણખલાઓનોંધ્રૂડો લઈને જતા વૈદ્યપ્રવાસી પ્રદેશમાં રહેતો હતો. તેથી એને ખણવામાટેભાગ્યે સાથે મિલન થયું. એણે એની પાસે એક તણખલું જ ઘાસની સળી મળે, તેથીનખેથી ખણતો હતો. માગ્યું, ને પેલાએ તેને તે આપ્યું. એથી એ દિલથી પણ એમ ખણતાં ખણતાં એના નખ ઘસાઈ ખુશી થઈ ગયો, અને આનંદથી વિચાર કરે છે કે ગયેલા અને ચળ તો ઉપડ્યા જ કરતી. એવામાં અહો! આને ધન્ય છે કે આની પાસે આટલી બધી કોઈ પ્રવાસી વૈદ્યના દર્શન થયાં. વૈદ્ય પાસે ઘાસની ખણવાની સામગ્રીઓ છે.' પછી તેને પૂછે છે કે સળીઓનો ઝૂડોદેખ્યો, તેથી એવૈદ્યની પાસે એક આ આટલી બધી તૃણસળીઓ ક્યાં મળે છે?વૈધે સળી માંગે છે. વૈઘે એને સળી આપી. એને ઘણા કહ્યું, ‘લાદેશવગેરેમાં, પણ તારે એકામ જોઈએ વખતે જોઈતી સળી ખણવા માટે મળી તેથી એના છે?” ત્યારે એ કહે “ખસ-ખરજવાની ખણજ દિલમાં ખૂબ આનંદ થયો. પરંતુ એને આલ્હાદસાથે મિટાવવા પ્રવાસી કહે, ‘જો એમ છે, તો તો આ વિચાર આવ્યો કે, - સળીઓનું શું કામ છે? હું સાતરાતમાં તારીખણજ “વાહ! ધન્ય છે આને કે, આની પાસે આટલી જ મિટાવી આપું. તું ત્રિફળાનો ઉપયોગ કરી પેલો બધી ખણવાની સળીઓ છે. તેથી લાગે છે કે આને સામે કહે “જો ખસ ખરજવું જ ન રહે, તો તો ખણજો ખૂબ આવતી હશે! તેથીસ્તો આટલી બધી ખણવાની મજાજ ચાલી જાય. પછી જીવવાનું ફળ સળીઓ રાખેને? તો આટલી બધી ખણજોવાળો શું? માટે મારે ત્રિફળાથી સર્યું, આ તૃણસળીઓ આ કેવો ભાગ્યશાળી!” ક્યાં મળે છે? એટલું જ મને કહે.' શ્લોકનો આ પ્રવાસી વૈદ્યને એ પૂછે છે, ‘આ સળીઓ ગર્ભિત અર્થ છે. ગાથાના અક્ષરની સમજ તો આ આટલી બધી ક્યાં મળે?’ પ્રમાણે - જેવી રીતે એ જીવોને ખણવામાં મન વૈદ્ય કહે – લાદેશ વગેરેમાં મળે. પરંતુ તારે લાગે છે, પણ ખણજ (મૂળમાંથી) મટાડી દેવામાં આવું શું કામ છે? નહિ, એમ ભવાભિનંદી જીવોને ભોગના અંગોમાં આ કહે, - ખણજ ખણવાના આનંદમાટે મન લાગે છે, પણ ભોગેચ્છાનો ક્ષય કરવામાં નહિ. આ જોઇએ છે. કેમકે તત્ત્વની અજ્ઞાનતા હોવાથીજ વય પાકી જવા આના કહેવા પર વૈદ્ય સમજી ગયો કે આ છતાં વાજીકરણનો પ્રયત્ન કરે છે. (અહીં ઈચ્છાનો ચામડીનો રોગી છે. તેથી આને ખણજ બહુ આવતી ક્ષય’ એમાં) ઈચ્છા કહ્યું, એ ભોગ ક્રિયાનું સૂચક લાગે છે. તો લાવ, એના ભલામાટે એનો મૂળ રોગ છે. અર્થાત્ જેમ એને ભોગેચ્છા મિટાવવી નથી. નિવારવાનો ઉપાય જ બતાવી દઉં, જેથી ખણજ એમ એને ભોગક્રિયા પણ મિટાવવી નથી.) ઊઠે જ નહિ. એટલે રોગીને કહે ‘જો એમ છે, તો
વિવેચન: હિંસા આરંભ સમારંભ આદિ તારે આ સળીઓની જ શી જરૂર છે? હું સાત
| SR No. | 020954 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 342 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |