Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
पा. २.] वैश्वानराधिकरणम्
२७९ चक्षुषी चन्द्रसूर्यो" १"द्यां मूर्धानं यस्य विप्रा वदन्ति" इति श्रुतिस्मृतिप्रसिद्ध परमपुरुषरूपमिह प्रत्यभिज्ञायमानं वैश्वानरस्य परमात्मत्वे लिङ्गं स्यादित्यर्थः ॥ शब्दादिभ्योऽन्तःप्रतिष्ठानाच्च नेतिचेन्न तथा दृष्टयुपदेशादसम्भवात्पुरुषमपि चैनमधीयते।।२।२७॥
अनिर्णयमाशङ्कय परिहरति-शब्दादिभ्योऽन्तःप्रतिष्ठानाच-इति। शब्दस्तावत् वाजिनां वैश्वानरविद्याप्रकरणे२ "स एषोऽग्निर्वैश्वानरः" इति वैश्वानरसमानाधिकरणोऽग्निशब्दः । अस्मिन् प्रकरणे च ३"हृदयं गार्हपत्यः" इत्यारभ्य वैश्वानरस्य हृदयादिस्थानस्याग्नित्रयपरिकल्पनं प्राणाहुत्याधारत्वञ्चेत्यादि प्रतीयते । वाजिनामपि ४"स यो हवैतमेवमग्निं वैश्वानरं पुरुषविधं पुरुषेऽन्तः प्रतिष्ठितं वेद" इति वैश्वानरस्य शरीरान्तःप्रतिष्टितत्वं प्रतीयते । अतः एतैर्लि
वैश्वानरस्य जाठराग्नित्वप्रतीते र्नायं परमात्मेति शक्यनिर्णय इति चेत्-तभा तथा दृष्टयुपदेशात् , दृष्टिः - उपासनम् , तथोपासनोपदेशादित्यर्थः; जाठराग्निशरीरतया वैश्वानरस्य परमात्मन उपासनं ह्यत्रोपदिश्यते-५"अयमग्निर्वैश्वानरः पुरुषेऽन्तः प्रतिष्ठितः” इत्यादौ। कथमवगम्यत इति चेत्-असम्भवात् ; केवलजाठराग्नेस्त्रैलोक्यशरीरत्वाद्यसम्भवात् । पुरुषमपि चैनमधीयते; च शब्दः प्रसिद्धौ , वाजिनस्तत्रैव ६ “स एषोऽग्निर्वैश्वानरो यत्पुरुषः" इति ए. नं वैश्वानरं पुरुषमपि ह्यधीयते । पुरुषश्च परमात्मैव ७"पुरुष एवेदं सर्वम्" "पुरुषान्न परं किञ्चित्" इत्यादिषु प्रसिद्धः ॥ २७॥
अत एव न देवता भूतश्च । १।२।२८॥
यतत्रैलोक्यशरीरोऽसौ वैश्वानरः, यतश्च निरुपाधिकपुरुषशब्दनिर्दिधः; अत एव नानपाख्या देवता, महाभूततृतीयश्च वैश्वानरश्शनीयः॥२८॥
साक्षादप्याविरोधं जैमिनिः।१।२।२९॥
अग्निशरीरतया वैश्वानरस्योपासनार्थमग्निशब्दसामानाधिकरण्यनिर्देश इ. स्युक्तम् । विश्वेषां नराणां नेतृत्वादिना सम्बन्धेन यथा वैश्वानरशब्दः परमात्मनि वर्तते, तथैवाग्निशब्दस्यापि अग्रनयनादिना योगेन साक्षात्परमात्मनि वृ सौ न कश्चिद्विरोध इति जैमिनिराचार्यों मन्यते ॥२९॥ १॥ २॥ १, छा. ५-१८-२॥ ४॥ ५॥ ६॥ ७. पुरुषसू. २॥ ८. कठो. ३. ११॥
-
-
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020696 |
| Book Title | Sharirik Mimansa Bhashye Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | A V Narsimhacharya |
| Publisher | A V Narsimhacharya |
| Publication Year | 1909 |
| Total Pages | 465 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 19 MB |