Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 424

पौरुष्यम्
1081
प्याद्
slaughter (पुरुषवध). -2 A crowd of men. -3 A daylabourer, hireling. -4Human action, man's work. -B Law as affecting persons. -यम् Human work, action of man.
पौरुष्यम् Manliness, courage, heroism; किमाये कामस्य वशंगतेन किमात्मपौरुष्यपराभवेन Ram. 4. 30. 16.
पौरुहूत . (-ती/.) Belonging to Indra; अस्याधिज्ये धनुषि विजय पौरुहूते च बजे 5.2. 16. पौरोयवः A superintendent of the royal household;
| especially, of the royal kitchen; पौरोगवः सूदाध्यक्षः Abh. Chin. 722.
पौरोडाशः A Mantra recited upon making an oblation of ghee.
पौरोडाशिक: A priest who repeats the above Mantra.
पौरोधसम् The office of a family-priest; पौरोधसं हृष्यति येन दुर्मतिः Bhāg.6.7.37.
पौरोभाग्यम 1 Fault-finding, censoriousness%3 प्रियोपभोगचिह्वषु पौरोभाग्यमिवाचरन् R. 12.22. -2 TIl-will, envy, jealousy. -3 An ill-natured act, mischievous deed; किमिदमनुष्ठितं पौरोभाग्यम् 5.6. -4 Obtrusiveness.
पौरोहित्यम् The office of a family-priest; नरकाय मतिस्ते चेत् पौरोहित्यं समाचर Pt. 2. 63.
पौर्णमास (-सी/.) Relating to the full moon. -स: A ceremony performed on the full-moon day by one who maintains the sacred fire (अग्निहोत्रिन्); दर्शपौर्णमासाभ्यां यजेत SB. on MS. 6. -सम् A day of full-moon.
पौर्णमासी, -पौर्णमी A day of full-moon.
पौर्णमास्यम् A Bacrifice performed on the full-moon ! day.
atroa: An ascetic. पौर्णिमा A day of full moon.
पौत, पौर्तिक (-की/.) Relating to acts of pious charity; आशीर्युक्तानि कर्माणि पौर्तानि विविधानि च Mb.14.37.9; तावतां न भवेद् दातुः फलं दानस्य पौर्तिकम् Ms. 3. 178.
पौर्व, पौर्वक (-/.)1 Relating to the past. -2 Relating to the east, eastern. -3 Coming in succession (परंपरागत); एतैर्ब्रह्मर्षिभिनित्यमृत्विजस्तस्य पर्विकाः Ram. 1.7.6.
पौर्वदे (दैहिक (-की.) Relating to a former existence, done in a former life; तत्र तं बुद्धिसंयोगं लभते पौर्वदेहिकम् Bg.6.43; Y.1.349.
पौर्वपदिक .(-की/.) Relating to the first member of a compound.
पौर्वापर्यम् 1 The relation of prior and posterior. -2 Due order, succession, continuity.
पौर्वाधिक .(-की ) Relating to the forenoon; व्युषितो रजनी चाहं कृत्वा पौर्वाह्निकीः क्रियाः Mb. 3. 168. 2.
पौर्वार्ध, पौर्वार्धक, पौर्वाधिक a. Belonging to or situated to the east of.
पौर्विक .(-की..) 1 Previous, former, prior; जाति स्मरति पौर्विकीम् Ms.4.148.-2 Ancestral. -3 Old, ancient.
पौलस्त्यः 1 An epithet of Ravana; पौलस्त्यः कथमन्यदारहरणे दोषं न विज्ञातवान् Pt.2.43 R.4.80% 10.5%3 12.72. -2 Of Kubera. -8 01 Bibhisana. -4 The moon.
पौलस्ती An epithet of Surpanakha. पौलि: m.f. पौली/. A kind of cake (Mar. पोळी).
पौलोम .(-मी/.) Relating to or descended from, Puloman or Puloma. -म: N. of Indra.
पौलोमी Sachi, daughter of Puloman and wife of Indra; आशीरन्या न ते योग्या पौलोमीसदृशी भव 5.7.28. -Comp. -संभवः an epithet of Jayanta.
पौष: N. of a lunar month in which the moon is in the Pusya asterism (corresponding to DecemberJanuary ) -घी The day of full-moon in the month of Pausa; पौष्यां तिथौ पुष्यमसूत पत्नी R. 18. 32. -षम् A festival. -2 A fight, combat.
पौषधः A fasting day.
पौष्कर,-रक (-री,-की /.) Relating to the blue lotus.
पौष्करिणी A lotus pool or pond. पौष्कल: A species of grain.
पौष्कलावतः N. of a triend of Susruta who asked questions to Dhanvantari for acquiring knowledge.
पौष्कल्यम् 1 Maturity, complete development, full growth. -2 Abundance.
पौष्टिक (-की/.)1 Promoting growth or welfare; मन्त्रवर्ज न दुष्यन्ति कुर्वाणाः पौष्टिकीः क्रियाः Mb. 12.296.29. -2 Nourishing, nutritive, nutritious, invigorating. -3 Preservative. -कम् A cloth worn during the tonsure ceremony.
पौष्णम् The lunar mansion called Revati.
पौष्प (-पी/.) [पुष्प-अण् ] Relating to or coming from flowers, floral, flowery; धनुः पौष्पं मौवीं मधुकरमयों पञ्च विशिखाः A. L. -प्पी 1N. of the town पाटलिपुत्र q.v. -2 A kind of spirituous liquor (made from flowers).
पौष्पकम् Green vitriol; oxide of brass (Mar. जस्ताचे फूल).
प्याट् ind. A particle of calling (hol, hallo).