Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 87

अधृष्या
अध्यम्
अधृष्या N. of a river.
Find a half Kurnsa ; so °काकिणीक, कार्षापण-णिक, खारीक, अधेनु . [न. त. ] (A cow) not yielding milk. अधेनुं
। पण्य, पाय, प्रतिक, भाष्य, °विंशतिकीन, शत-त्य, श-शा-तमान, दरा स्तय विषक्ताम् Rv. 1. 117.20 not nourishing अधेन्वा
शाण, शाण्य, शूर्प, °सहस्र, सौवर्ण &c. (P. V. 1.28-25.). चरति मायया Rv. 10. 71.5.
-र्धः Wind (यदस्मिन इदं सर्वं अध्याघ्नोंत् अधिकमवर्धयत् तेन अध्यर्थः
पवनः इति स्थितम् Br. Up.). अधैर्य . [न. ब.] Without self-possession, courage &c., swayed by excitement. -14 Absence of courage,
अध्यर्बुदम् । अधिकं or अधिजातं अर्बुदम् ] A tumour, goitre;
यज्जायतेऽन्यत्खलु पूर्वजाते ज्ञेयं तदभ्यर्बुदमर्बुदज्ञैः Susr. firmness or control ; excitability.
___ अध्यवसो 4 P. 1 To determine, resolve ; कथमिदानी अधोऽक्ष, अधोऽक्षज, अधोंऽशुक See under अधस्.
दुर्जनवचनादेवं अध्यवसितं देवेन U. 1; अदुर्लभं मरणमध्यवसितम् K. अध्यक्ष .[अधिगतः अक्षं इन्द्रियं व्यवहारं वा] 1 Perceptible171: किमध्यवस्यन्ति गरवः Ve. 1; अभिधातुमध्यवससौ न गिरा to the senses, visible; येरध्यक्षैरथ निजसखं नीरदं स्मारयद्भिः
Si.9.76%; resolve or mean to do.-2 To attempt, exert, Bv. 4.17. -2 One who exercises supervision, presiding
undertake : मा साहसं अभ्यवस्यः Dk. 1233; व्रतं दुष्करमध्यवसितम् over, ef. प्रत्यक्षेऽधिकृतेऽध्यक्षः। Nm.-क्ष:1A superintendent, JI. 1. - 3 To grapple with.-4 To conceive, apprehend, president, head, lord, master, controller, ruler. dati: think: अकार्य कार्यवदभ्यवस्य Dk.86. कलत्राणि भ्रातृणां चास्य सर्वतः । वाहनेष समारोप्य अध्यक्षाः प्राद्रवन्भयात || Mb.9.20.91. मयाऽध्यक्षण प्रकृतिः सूयते सचराचरम्
___ अध्यवसानम् [ भावे-ल्युट्] 1 Effort, determimation &e. Bg.9.10; यदभ्यक्षेण जगतां वयमारोपितास्त्वया Ku. 6. 173
See अध्यवसाय. -2 ( In Rhet.) Identification of two इत्यध्यक्षप्रचारो द्वितीयमधिकरणम् । Kau. A. 2 oft. in comp.;
things (प्रकृi and अप्रकृत) in such a manner that the गज, सेना, ग्राम", द्वार'. -2 An eye-witness (Ved.)-3 N.
one is completely absorbed into the other : faftueagra
तु प्रकृतस्य परेण यत् of a plant (क्षीरिका) Mimusops Kauki. (Mar. दुधी).
K. P. 10%; on such identification is
founded the fienure called अतिशयोक्ति, and the लक्षणा called ' अध्यक्षरम् ind. On the subject of sylla bles : above साध्यवसाना. See K. P.2. all sylla bles. -रम The mystic syllable ओम.
अध्यवसाय: 1 An attempt, effort, exertion: न स्वल्पअध्यग्निind. [ अग्नौ अग्निसमीपे वा] Over, by or near मायभ्यवसायभीरोः करोति विज्ञाननिधिर्गुणं हि I. 1. 1. 1.; "सहthe nuptial fire. n. (ग्नि) One of the six kinds of स्त्रीधन चरण साहसेषु Dr. 161. -2 Determination, resolution%3B (woman's property) mentioned in Ms.9.194 (अध्यान्य
mental effort or apprehension; संभावनं नाम अस्तित्वाध्यवध्यावाहनिकं दत्तं च प्रीतिकर्मणि । भ्रातृमातृपितृप्राप्तं षड्विध स्त्रीधनं सायः P. VI.2.21.et. also प्रतिविषयाध्यवसायो दृष्टम् | Sank*414 ||); a gift made to a woman at the time of hva K... -3 Perseverance, diligence, energy, conmarriage : विवाहकाले यस्त्रीभ्यो दीयते ह्यग्निसनिधी। तदथ्यमिकृतं
stancy: तत्कोऽयं पदे पदे महाननध्यवसायः ए.4 absence of सद्भिः स्त्रीधनं परिकीर्तितम् ॥ So अध्यमिकृतं अध्यन्युपागतम्। पितृ
energy or resolution, drooping of spirits ; (with मातृपतिभ्रातृदत्तमध्यान्युपागतम् । आधिवेदनिकाद्यं च स्त्रीधनं परिकीर्तितम्.
महानध्यवसायः as the reading, the meaning would bo अध्यञ्च [ अधि-अञ्च-क्विन ] 1 Tending upwards ; supe
why this effort on your part i. e. to determine rior, eminent; अध्यन् शस्त्रभृतां रामः | Bk.5.30. -2 One whether you should go or not, hesitation.') who obtains or acquires.
__ अध्यवसायिन् . [ सो-णिनि] Attempting: resolute, अध्यण्डा [अधिकमण्डमिव बीजं यस्याः सा ] Names of two persevering, energetic. plants (अजशृङ्गी) Carpopogon Pruriens (Mar. मेडशिंगी), अध्यवसित .. Attempted, mentally apprehended, and भूम्यामलकी Flavourti Canta.phracta (Mar. भुई आंवळी).
determined. अध्यधि inml. On high (acc.): °धि लोकम् Sk.
अध्यवसिन् a. One who observes a vow, धर्माश्रमेऽअध्यधिक्षेपः [ अधिकः अधिक्षेपः] Excessive abuse or ध्यवसिनां ब्राह्मणानां युधिष्ठिरः Mb. 12.64.G. censure, gross abuse; गुरूणामध्यधिक्षेपो वेदनिन्दा सुहृधः। अध्यवहननम [ अधि उपरि अवहननम् | Beating again ब्रह्महत्यासमं ज्ञेयमधीतस्य च नाशनम् ॥ 1. 3. 228.
what is being throshed and peeled (पूर्वावधातेन वितुषीकरअध्यधीन . [आधिक्येन अधीनः ] Completely subject
णेऽपि पुनरवघातः). or dependent, as a slave; नाभ्यधीनो न वक्तव्यो न दस्युर्न । अध्यशनम् [अधिकमशनम् | Excessive eating, eating विकर्मकृत् । Ms.8.66 ( Kull. अत्यन्तपरतन्त्रो गर्भदासः).
again before the last meal is digested: A your अध्यय, अध्ययनम् &c. See under अधी.
यत्तु तदध्यशनमुच्यते Susr.. अध्यर्ध. [अधिकमधैं यस्य] Having an additional
अध्यस्थिn. [ अधिरूढमस्थि] A bone growing over half; अभ्यर्धयोजनं गत्वा सरवा दक्षिणे तटे Ram. 1. 22. 11;
another . Br. Up. 3.9. 1. एकाधिकं हरेजज्येष्ठः पुत्रोऽभ्यर्ध ततोऽनुजः STEJTE + 1. 1 To place upon another, add or Ms. 9. 117; शतमध्यर्धमायता M., i.e. 150; "योजनशतात् Pt. append to.-2 (In Phil) To attribute or ascribe falsely, 2. 18. (in comp. with a following noun) Amounting attribute the nature of one thing to another; सर्वो हि to or worth ome and a half3; कस amounting to one पुरोऽवस्थिते विषये विषयान्तरमन्यस्यति, बाहधर्मानात्मन्यध्यस्यति 5. B.