Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 85

अधिष्ठित
67
अधीयानः
द्विषः 16.40; स सदा फलशालिनी क्रियां शरदं लोक इवाधितिष्ठति । कम्मिश्चिदधिष्टाने in a certain place. -5 Authority, power,
Ki.2.31 obtaims: अधिनिष्ठति लोकमोजसा स विवम्वानिव मदिनी- power of control, presiding over; अनधिष्टानम् II. 3.83. पनिः2.83; यक्षः कुनश्चिदधिष्टाय बालचन्द्रिकां निवसति Dk. 18. loss of position, dimissal from a post (of authority); -4 (4)To lead, conduct as head or chief; महाराज- समर्थस्त्वमिमं जेतुमधिष्टानपराक्रमैः Ram.; यथेह अश्वैर्युक्तो रथः सारदशरथस्य दारानधिष्ठाय बसिष्ठः प्राप्तः U.4, See अधिष्ठित also., थिनाऽधिष्टितः प्रवर्तते तथा आत्माधिष्ठानाच्छरीरम् Gaudapada; (1) To be at the hond of, yovern, direct, preside over,
महाश्वेताकृताच सत्याधिष्टानात् .346 appeal or reference to rule, superintend : प्रकृति खामधिष्टाय Bg. 4.6 governing, truth. -6 Government, dominion. -7 A whoel (of a controlling: श्रोत्रं चक्षः स्पर्शनं च रसनं घ्राणमेव च । अधिष्टाय ear ke.) अधिष्टानं मनश्वासीत्परिरश्या सरस्वती Mb.8.34.34; मनवार्य विषयानुपसेवने 15.9 presiding over and thus turm- 5. 178. 74. -8 A precedent, prescribed rule. -9A ing to use. -5 To use, employ.
benediction. ef. अधिष्ठान चक्रपुरप्रभावाध्यासनेष्वपि । Nm. अधिष्ठित . p. [अधिष्टा-क्त ] 1 (Used actively) (a)
-10 Destruction (?); अमित्राणामधिष्टानाद्वधाद् दुर्योधनस्य च ।
भीम दिष्टपा पृथिव्यां ते प्रथितं सुमहद्यशः॥ Mb.9.61.14. Standing, being; दन्तान्तरमधिष्टितम् Ms.5.141; (oft. with
-11 Couch, seat, bed; साधिष्टानानि सर्वश: Ram. 6.75.19. अ dropped ; ज्ञानं ज्ञेयं ज्ञानगम्यं हृदि सर्वस्य धिष्ठितम् Bg. 13. 17.); वीरलोकमधिष्ठितस्तातः Mv.gome to; राजप्रसाद Pt. 1 being
-12 A butt (for an allurement.) तस्माद् बाह्यमधिष्टानं कृत्वा
काये चतुर्विधे | Kau. A. 1. 10. -Comp. -अधिकरणम् in or enjoying royal favour. (1) Possessed of, depen
Municipal Board. (अधिष्टान = eity अधिकरण = court and dent on. (C) Directing, presiding over; धर्माधिकरणाधिष्टित
office of administration ) EI, XV, p. 143; XVII. p. पुरुषैः Pt.1. -2 (Passively) () Inha bited or resorted
193 f; XX, pp. 61 ff. -TOITH A body which forms to by, occupied, POSseised by; दनुकबन्धाधिष्ठितो दण्डकारण्य
the medium between the subtle and the gross body. भाग: U. 1;लोकेशाधिष्टितो राजा Ms..97; अचिराधिष्ठितराज्य: शत्रुः M. 1.8 an enemy who has newly (not. long ago) __ अधिस्त्रि ind. [स्त्रियमधिकृत्य ] Concerning a woman or ascended the throne, a newly established king; अचिर wife. -स्त्री [अधिका स्त्री] A superior or distinguiअधिकार: Dk. 64 newly established; 80 ग्रहेण possessed shed woman. by; मयूर K.97; 'पुरोभागाम् K. 10, 130, 147, 152. (८) Full of, soixed with, taken possession of, smitten, affect
अधिस्यन्दम् ind. [अधिकः स्यन्दो बेगो यथा स्यात्तथा ] More ed, overpowered; अनेनाधिष्ठितानां कामिनीनां K.236, 161,
quickly; अधिस्यन्दं प्रवतिरे चमूचराः Si.17.50. 194; कामाधिष्ठितचेतसा H.1; Si. 18.39. (.) Watched
अधी [ अधिं-इ] 2 A. 1 To study, learn ( by heart ), over, guardled, suporintended ; रक्षापुरुषाधिष्ठिते प्रासादे Pt.1;
read; (with abl. of person) learn from; आख्यातोपयोगे आरुन्धतीवसिष्ठाधिष्टितेषु रघुकुलकदम्बकेषु U.2; प्रनष्टाधिगतं द्रव्यं P. I.4.28. उपाध्यायादधीते Sk.; सोऽध्यैष्ट वेदान् Bk. 1.2. तिष्टेयुक्तैरधिष्ठितम् Ms.8.34. (1) Lod, conducted, com
-2 (P.) ( a ) To remember, think of, long or caro for, mantled by, presided over ; साख्यमिव कपिलाधिष्ठितम् K. 40;
mind, (with regret) with gem.: रामस्य दयमानोऽसावध्येति अनेनाधिष्टितं भुवनतलम् 43,44,2283 वसिष्ठाधिनिता देव्यो गता
तव लक्ष्मणः Bk. 8. 119; 18. 38: ममैवाध्येति नृपतिस्तुप्यन्निव राघवमातरः U. 1.33; तव प्रतापाधिष्ठितेन उपायेन H.4 aided or
15131778: Ki. 11. 74 thinks of me only. (1) To know or supported: नाताधिष्ठितानामपि बलानाम् Ve.3: स्वामिनाधिष्ठितः
learn by heart, study, learn; गच्छाधीहि गुरोर्मुखान् Mb. श्वापि II. 3. 12). (.) Riddon, mounted upon; मूषकाधिष्टितं
(c) To teach, declare. ( To notice, observe, underतमवलोक्य Pt. with the mouse seated upon him;
stand. (E) To meet with, obtain : तेन दीर्घममरत्वमध्यगुः । विलोक्य वृदोक्षमधिष्टितं त्वया Ku.:.70.
Si 14. 31 -'us. [372921 ) to teach, instruct (in): अधिष्ठातृ [स्था-तृच ] Superintending, watching over,
with acc. of the agent of the verb in the primitive presidingover, guiding, governing: हनूमांश्चाप्यधिष्टाता Ram.
sense: (नौ) साङ्गं च वेदम याप्य :.15.23; विद्यामथैनं विजयां 5.63.22; tutelary guardian; "त्री देवता a guardian or
जयां च... अध्यापिपद् गाधिसुतो यथावत Bk. 2.21, 7.34: presiding deity...(-ता) A superintendent, hend, chief,
अध्यापितम्योशनमापि नीतिम Ku. 3.6. protector, controller, regulictor, ruler: सर्वेन्द्रियाधिष्ठाता अधीत P. Learnt, studied, read, rememberel, Bhāşa P.: especially with reference to the Almighty attained &c. - Comp. -fata. who has studied the who is the ruler of the universe. See अधिदेव also.
Vedas or finished his studies. अधिष्ठानम् [ अधि-स्था-ल्युट ] 1 Standing or being near, अधीतिः। [इ-क्तिन 11 Study, perusal; बोधाचरणbeing at hund, appronch (सन्निधि); अत्राधिष्टानं कुरु take प्रचारणैः N. 1.4. -2 Remembrance, recollection. a seat here. -2 Resting upon pocupying, inhabiting,
अधीतिन् .. [अधीनमनेन : अधीत-इनि | Well-rend, dwelling in, lounting omself in: प्राणाधिष्टानं देहस्य ke.
proticient in (with loc.) अधीनी चतुर्बाम्नायेषु DR. 120: -3 A position, ritee, basis, Seat: व्यधिष्ठानस्य देहिनः
वैदे, व्याकरणे &c.: त्वगुत्तरासगवतीमातिनीम् Ku... 16 mutterMs. 12.4; इन्द्रियाणि मनो बुद्धिरस्याधिष्टानमुच्यते Bg. 3.40, 18. 14 the seat of that desiro.) - 4 Residence,
ing holy prayers, engaged in ropeating sacrod texts. abode; नगरं राजाधिष्ठानम् Pt. 1.; 80 धर्म'; a place, 35 : pres.. A student, one who goes over locality, town; सर्वाविनयाधिष्ठानतां गच्छन्ति र. 1063 the Vedas. यो वै युवाप्यधीयान: Ms.2.156.