Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 470

उपनयनम्
452
उपपद
उपनयनम् 1 Leading to or lear. -2 Presenting, -F99 The holding of hands to the chest (a skilful offering; धारासारोपनयनपरा नैगमाः सानुमन्तः V.. 18. move in fighting); उपन्यस्तमपन्यस्त युद्धमार्ग विशारदौ। तौ -3 Investiture with the acred thread; गर्भाष्टमे ब्राह्मण विचेरतुरन्योन्यं वानरेन्द्रश्च रावणः ॥ Ram.6.10.26. उपनेय इत्युपनयन संस्कारार्थम् Mbh. G.G.81. आसमावर्तनात्कुर्यात् कृतोपनयनो द्विजः Ms. 2. 108, 173. -4 Employment,
उपन्यास: 1 Placing near to, juxta-position. -2 A application. -5 Introduction (into any science).
deposit, pledge. -3 (a) Statement, suggestion, pro
posal; विषम उपन्यासः Mbh. on 1.1.1, 1.1.1,16 ete. उपनायः, -नायनम् = उपनय q.v.
--- This is a misstatement (a favourite remark of the उपनायक .. Leading to. -कः 1 (उप गौणो नायकः) महाभाष्यकार). पावकः खलु एष वचनोपन्यासः 5.5; Mal.1,3,8. (10) A character in a dramatic or any other work of art Preface, introduction; निर्यातः शनकैरलीकवचनोपन्यासमालीजनः next in importance to the hero; (नायकस्य गुणोत्कर्षकथका Amaru. 27; चतुरो मधुरश्चायमुपन्यासः Ak.; 80 शम° Ve.i उपनायकाः); e.p. Laksmana in Ramayana, Makaranda Overtures of peace. (c) Allusion, reference, hinting in Malatimādhava &c. &c. -2 A paramour.
at; आत्मन उपन्यासपूर्वम् 5.35 M.4BS. D. 363. -4 A preउपनायिका A character in a dramatic or any other
cept, law. -5 A kind of peace; आत्मकार्यस्य सिद्धिं तु समुद्दिश्य
क्रियेत यः। स उपन्यासकुशलैरुपन्यास उदाहृतः I.1.111. -6 work of art next in importance to the heroine ; e. g.
Propitiating (प्रसादनम् ). Madayantikā in Malatimadhava.
उपपक्ष: Ved. The shoulder, arm-pit or the hair उपनीत p. 1 Brought near. -2 Known. -3 Obtained, attained. --4 Presented, given. -5 Adduced.
under the arm-pit; T. Br. -8Married (?), led to a man; भीमा जाया ब्राह्मणस्योपर्माता उपपक्ष्य a. Near the shoulder, being on the shoulder; Rv. 10. 109.4. -7 Initiated; भवत्पूर्व चरेद्रेक्षमुपनीतो । या उपपक्ष्याः (स्वयं स्रसः) Av. 7.76. 2. FECHA: Ms. 2. 49. -2: A youth led to the teacher
उपपतिः [ उपमितः पत्या, उप गौणः पतिः ] A paramour; and invested with the sacred thread.
उपपतिरिव नीचैः पश्चिमान्तेन चन्द्रः Si. 11. 65, 15.63%; Ms. उपनीतिःf. see उपनयन.
3. 155; 4. 216, 217; Vaj. 30.9. उपनेतव्य pote 1 To be brought near; एष स उपपतित a. One guilty of an उपपातक i... a minor चिरदृष्टः कथमुपनेतव्यः M.2.4. -2 To be employed or
sin (Dānasagara, Bibliotheca Indica 274, l'ascicule observed &c.
I, P.30. उपनेतृ... One who leads or brings near, fetching; उपपथम् ind. Neer the road. नियमविधिजलानां बर्हिषां चोपनेत्री Ku. 1.60%3 मालत्यभिज्ञानस्यो
39 4 A. 1 To reach, come to approach, go near; पनेत्री Mal. 9. m.(-ता) A preceptor who performs
यमुनातटमुपपेदे Pt. 1; उपपद्यस्व स्वकर्मोचितां गतिम् Dk.98. -2 To the उपनयन ceremony, an .ichanya; जनिता चोपनेता च यस्तु
be got or obtained, fall to one's share; त्वदन्यः संशयस्यास्य विद्यां प्रयच्छति । अन्नदाता भयत्राता पञ्चैते पितरः स्मृताः॥ Pt. 4.66.
छेत्ता न हुपपद्यते Bg. 6. 39; 13. 18. -3 To take place, उपनुन्न .. Driven, wafted ; द्रुतमरुदुपनु नैरुन्नमद्भिः सहेलम् । occur, happen, be produced; दवि एवमुपपद्यते M. 1 even Si. 4.68.
as you say, just so; अस्तिस्योपपत्स्यन्ते Mb.; उपपन्ना हि
दारेषु प्रभुता सर्वतोमुखी 5.5.26. -4 To be possible; कर्तव्य उपनृत् + P. To dance before somebody ; dance with
वो न पश्यामि स्याच्चेत्किं नोपपद्यते Ku.6.61; Ms.9.121,403 insulting gestures.
10. 102; नेश्वरो जगतः कारणम्पपद्यते S. B.-5 To be suitable, उपनृत्यम् A place for dancing.
be fit for, be adequate for, fit, suit (with loc.);कैब्यं उपनेत्रम् Spectacles.
मा स्म गमः पार्थ नैतत्त्वम्युपपद्यते B.2.33 18.73 उपपद्यते it is
tit; ते गुणाः परस्मिन् ब्रह्मण्युपपद्यन्ते S. B. -8 Togo against, 372 4 P. 1 To lay upon, place or put down,
attack. -7 To put in a word or statement; इति ह put noar, place before. -2 To entrust anyone with,
विश्वामित्र उपपपाद Ait. Br. -Caus. 1 To bring into any commit to the care of. -3 To explain, describe minu
statecause to arrive or be obtained: विश्वासमुपपादिता Ran. tely. -4 To propose, suggest, hint, point out, state;
inspired with confidence ; get ready; रथमुपपादय Ve.2. -2 मयोपन्यस्तेषु मन्त्रेपु II. 33; इत्युभयलोकाविरुद्ध वचनमपन्यस्तं
To offer, present any one with (ace.), bring to; दिष्टपा Mal.2 spokem; सदुपन्यस्यति कृत्यवम यः Ki.2.3 tells or
त्वमसि मे धात्रा भीतनेवोपपादितः R. 15. 18, 11.83 16.323 points out ; किमिदमपन्यस्तम् 5.5 what is this that is pro
Ms.9.72,733 3.96%3 sometimes with dat.; सर्वस्वं वेदposed or said. -5 To prove, establish argumentatively;
विषे ब्राह्मणायोपपादयेत् Ms. 11.76%
39.2143 or with loc.3B भूतमप्यनुपन्यस्तं हीयते व्यवहारतः 1.2.19.
अक्षयोऽयं निधी राज्ञां यद्विप्रेषपपादितम् Y.1.315. -3(a) To उपन्यस्त. p. 1 Placed near, deposited. -2 Said, _cause to happen or occur, bring about; मरणमुपपादयेत् proposord, spoken. -3 Pledged, entrusted. -4 Given, K. 36. (b) To accomplish, effect, cause, do, perform ; communicated; पितामहेनोपन्यस्तम् (आसनम् ) Bhag. 1.17.43. यावत्तु मानुष्यके शक्यमुपपादयितुम् K.62, 113,120, 1343 देव-5 Brought forward as an example, adduced, hinted. कार्यम् R.11.91; 17.55 Me. 29. -4 (a) To make a