Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 324

आकाश:
806
आकुलीक
नीयन्ते । (श्रुतिमभिनीय) किं ब्रवीषि &c. S. 3. This is a contri- in the atmosphere (two kinds सूर्यकान्त and चन्द्रकान्त); vance unod by poets to avoid the introduction of a hail (करका). fresh character, and it is largely used in the species
आकाशवत् 1 Filling a certain vacuum or space. of dramatic composition called 917 where only one
-2 Going through the air. character conducts the whole play by a copious use of आकाशभाषित. -Comp. -अनन्त्यायतनम् the abode of
आकाशीय, -आकाश्य . [आकाशस्यदम ; छ-यत् ] Atmosinfinity or of infinite space; N. of a world with pherical, aerial. the Buddhists. -39fcente: N. of a category with आकिंचनम्, -आकिंचन्यम् Poverty, want of any the Jainas%3 धर्माधर्माकाशास्तिकायास्ते Sarva. S.3. -ईशः
| possession. 1 an epithet of Indra. -2 (in law) any helpless person (such as a child, a woman, a pauper) who
आकीम् ind. Ved. From (with abl.); leaving, exhas no other possession than the air. आकाशेशास्तु विज्ञेया
cluding: आकी सूर्यस्य रोचनाद् Rv. 1. 11.9. बालवृद्धकृशातुरा: Ms. 4. 18+. -कक्षा 'the girdle of the आकुञ्च 1 A.,6 P. To bend. -C.08. 1 To draw tosky', horizon.-Fet: Brahman. - T: a. moving through yether, contract, bond inward, curve, compress; 3119the atmosphere. ( गः) a bird. (गा) the heavenly ञ्चितसव्यपादम् Ku. 3. 70; R. 6. 15; Bh. 1. 3. -2 To Ganges. -गङ्गा [आकाशपथवाहिनी गहा] the celestial Ganges 3 shorten. नदत्याकाशगङ्गायाः स्रोतस्युद्दामदिग्गजे R. 1. 78; cf. also उभी
आकुञ्चनम् 1 Bending, contraction, compression; यदि ब्योन्नि पृथक् प्रवाहावाकाशगङ्गापयसः पतेताम् Si. 3.8.
Ku.78. &c. also उत्क्षेपणं तथावक्षेपणमाकुचन नथा Bhasa. P. -गर्मी m. N. of a Bodhisattva. -चमसः the moon.
-2 Contraction regarded as one of the 5 karnuns q. v. -ज u. produced in the sky. -जननिन् m. a casernent,
-3 Collecting, hea piny. -4 Curving. -5 Contortion. loophole, an embrasure (left in castle walls); प्रगण्डीः
-6A kind of army movement; आकुजन तथा यानं प्रयाणमपकारयेत्सम्यगाकाशजननीस्तदा Mb. 12.69. 43. -दीपः, -प्रदीपः
यानकम् Sukra.+. 1100. 1 a lamp lighted in honour of Lakşmi or Visņu and raised on a pole in the air at the Divali festival in the
आकुल 1. 1 Full of, burdened or tilled with (ingemonth of Kartikat. -2 a beacon-light, a lantern on a
neral); अधुपर्णाकुलेक्षणम् Bg.2.1. प्रचलर्मिमालाकुलम् (समुद्रम्) pole. -पथिक: The sun Ks. -प्रतिष्ठितः N. of Buddha.
Bh.2.43; मृगपक्षिगणाकुलम् Ram.; बाष्पाकुला वाचम् NAI.4.18%3 -बद्धलक्ष (in Nataka) fixing the gaze on some object
आलापकुतहलाकुलतरे श्रात्रे Amaru.87.-20vorcome, affected, out of sight; ततः प्रविशति आकाशबद्धलक्षः उन्मत्तवेषो राजा or afflicted, smitten; हर्ष, शोक, विस्मय ,स्नेह 6.-3 Busily V.. -भाषितम् 1 speaking off the stage, a supposed
or intently engaged or absorbed in; विभवगुरुभिः कृत्येस्तस्य speech to which a reply is made us if it had been प्रतिक्षणमाकुला S. 4. 19.- Confounded, agitated, Hurried actually spoken and heard; किं ब्रवीषीति यन्नाटये विना पात्रं distracted; नगरीमाकुलां कृत्वा वञ्चयित्वा च रावणम् Ram.5. प्रयुज्यते। श्रुत्वेवानुक्तमप्यर्थ तस्यादाकाशभाषितम् S. 1). 425. -2
56.24; अभियं प्रतिष्ठासुरासीत्कार्यद्वयाकुल: Si.2.1; perplexed, a sound or voice in the air.-मण्ड लम् the celestial sphere. ___ata loss what to do, undetermined; नयवर्माकुलमर्जुनाग्रजम् -मांसी [आकाशभवा मांसी] N. of a plant (क्षुद्रजटामांसी).
Ki. 2. 5t. 31195 very much agitatel; K. 10, 28; -मुखिन् pl. N.of Suives sect, the adherents of which keep Ki. 11.32. -5 Dishevelled, disordered (as hair); their faces turned towards the sky. -मुगिहननाय A. असंयताकुलालकान् K. 60,243: स्रस्तः स्रग्दामशोभा त्यजति विरTo be foolish like one who beats the air with his fist;
चितामाकुलः केशपाशः Ratn. 1. 173 Ki.8.18. -6 Wild Sarvs. S. -सूली the equatic plant (कुम्भका) Pistia
dreary ; S. 2. -7 Taken out of one's natural condition. Stratiotes (Mar. शेवाळ). -यानम् 1 heavenly car, a
-8 Incoheront, contradictory. -लम् An imha bited place; balloon. f. वायुबन्धकवण मुबद्धो यानमस्तके। उदानस्य लघुत्वेन रहितेष्वाकुलेषु च Ram.-udr. In bewildermont; किमतदित्याविभाकाशयानकम् ।। गरुत्म सैः कङ्कालैरन्यैः पक्षिगणैरपि । आकाशे कुलमीक्षितं जनैः Si. 1. 2. वाहयेद् यानं विमानमिति संज्ञितम् ।। -अगस्त्यसंहिता. -2 moving आकुलता, -त्वम् 1 A multitude. -2 Perplexity, beor travelling through the sky; आकाशयानेन प्रविशति
wilderment, confusion; Amaru. 74; तव चित्तं किमाकुलत्वम् enter passing through the sky (frequently occurring Bh. 1. 18. in dramas). -3 one who moves through the air.
__ आकुलयति Den. P. To confound, make disordered, -रक्षिन् m. a watehman on the outer battlements of a Eastle (आकाश इव अत्युच्चप्राचीरोपरि स्थित्वा रक्षति). -वचनम्
agitate. = "भाषितम् q.. -वर्मन् .. 1 the tirnament. -2 the __आकुलित . 1 Distressed, confounderl, agitated ; मार्गाatmosphere, air, as a sort of creeper, a para- चलव्यतिकराकुलितेव सिन्धु: Ku.b.85.-2 Entangled ; K.83. ritical plant (अमरवेल: Mr. बांडगूळ).-वाणी voice from -3 Obscured, blindel; धूम दृष्टेःS.4. -4Overcome or hoavat, an incorporeal specch (अशरीरिणी वाणी),-शयनम् affected: शोक, पिपासा&c. -5Disordered, deranged; Sleeping in the open air: निवृत्ताकाशशयनाः Rim.3.16.12. R.16.167; मन्दानिलाकुलितनम्रमृदुप्रवालाः Rs. 6. 17. -6 Tilled. -सलिलम rain dew. -स्थ a.abiding in the sky. आकलीक 8U. 1To fill with. -2 To confound, peraerial.-स्फोटकाakind of crystal supposed to be formed l ex. bewilder. -3 To overconme: कुतूहलेनाकुली क्रियमाणा