Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 252

अलंकरण म्
K. 207 ; कतमो वंशोऽलंकृतः S. 1. 3 To prevent from, impede (with gem.).
अलंकरणम् 1 Decoration, ornamenting तस्मिन्हरिः स्पृहां चक्रे वक्षोऽलङ्करणे मणौ Bhag 885. -2 An ornament (lit and tig.) गुजति तावदशेषगुणाकरं पुरुषकर मुख Bh. 2. 92. -3 Preparation.
अलंकरिष्णु a. Fond of ornaments. -2 Decorating, skilled in decorating. -3 Ornamented. ष्णु: An epithet of Siva.
अलंकर्तृ ". A decorator, skilled in decoration.
अलंकार: 1 Decoration, act of decorating or ornamenting. –2 An ornament ( fig. also ) ; अलंकार : स्वर्गस्य V. 1; अनुत्सेकः खलु विक्रमालंकारः ibid. -3 A figure of speech of which there are three kinds : - शब्द, अर्थ, and शब्दार्थ; शब्दार्थयोरस्थिरा ये धर्माः शोभातिशायिनः । रसादीनुपकुर्वन्तेऽचादिवत् ॥ 8. D. 81 उपन्ति तं सन्तं येद्वारेण जातु चित् । हारादिवदलंकारास्तेनुप्रासोपमादयः ॥ K. P. 8. ef. also काव्यशोभाकरान् धर्मानलंकारान् प्रचक्षते । अलंकरिष्णवस्ते च शब्दमर्थमुभौ त्रिधा ॥ 4 The whole seience of Thetoric अर्थशास्त्र मे मण्डने... Nm Comp चन्द्रका a commentory on Kuvalayananda. -H37: The dressing room of idols. - शास्त्रम् the science and art of rhetoric, poetics. –सुवर्णम् gold used for ornaments. - सूरः N. of a kind of meditation in Buddhism. -हीन a. unadorned.
अलंकारक: Ornament, decoration एवं प्रयत्नं कुर्वीत... सर्वालंकारकेषु च Ms. 7.220.
234
अलंकृतिः / 1 Decoration. -2 An ornament; कर्णालंकृति Amaru. 13. -3 A rhetorical ornament, a figure of speech ; तददौपौ शब्दार्थों सगुणावनलंकृती पुनः कापि K. P. 1; यो विद्वान् मन्यते काव्यं शब्दार्थावनलंकृती । असौ न मन्यते कस्मादनुष्णमनलं कृती ||; Chandr. 1; सालंकृतिः श्रवणकोमलवर्णराजि: Bv 3. 6 (where अ° has senses 2 and 3. ).
अलंकिया Adorning, ornamenting, dovoration (figalso ); प्रशमस्तस्य भवत्यलंक्रिया Ki. 2. 32.
अलमक: A frog ( see अनिमक: ).
अलम्पट apartments.
Not libidinous, chaste. -: Women's
अलम्बुषः 1 Vomiting. -2 The palm of the hand with the fingers extended. -3 Prahasta, the minister of Rāvana. 4 A demon killed by Ghatotkacha. 5 A yourd (Mr. भोपळा); रिपुं निहत्याभिननन्द वै तदालम्बुषं कमलम्बुषं यथा Mb. 7. 100. 50. -पा 1 N. of a nymph or of a class of nymphs. -2 A kind of plant ( लज्जालु; Mar. लाजाळू ). -3 A barrier, a line of water drawn to prevent entrance (अन्याप्रवेशार्थं दत्ता जलरेखा ).
अलम्बुसा N. of a country.
अलय ॥ [ नास्ति लयः अवस्थानं यस्य ] 1 Houseless, vagrant, moving about; Si. 4. 57. -2 Without destruc
अलातृण
tion or loss, imperishable. -यः 1 Non-destruction, permanence. -2 Birth, production.
अलर्कः 1 A mad dog or one rendered furious. -2 A fabulous animal like a hog with eight loss. अष्टपाद तीक्ष्णदंष्ट्रं सूचीभिरिव संवृतम् । रोमभिः सनिरुद्धाङ्ग मलकं नाम नामतः Mb. 12. 3. 13. -3 A kind of worm. 4 N. of a plant ( श्वेतार्क; Mar. पांढरी रुई ).
अलपस् Merit (अप)
अलले ind. A word of no import, occurring in the dialect of the Pisachas (mostly used in dramas).
अलवण a. Saltless, not salty; (P. V. 1. 121.) संस्कृतासंस्कृताः पक्का लवणालवणास्तथा । प्रजायन्ते यथा भावास्तथा चित्तं निरुध्यते ॥ Mb. 13. 114. 14.
अलवालम् A basin for water at the root of a tree; see आलवाल.
अलस् a. Not shining.
अलस . [न लसति व्याप्रियते, लस्-अच्] 1 Inactive, without energy, lazy, idle, indolent. शठो नैष्कृतिकोऽलसः Bg. 18. 28. -2 Tired, fatigued, languid; मार्गश्रमादलसशरीरे दारिके M. 55 Amaru 4, 88; खेदालसेव K. 143, 197, 211, 62, 98; Si. 8.7; V. 3. 25 Dk. 20. Si. 13.48; 9.39; U.1.24; Ki. 10.60, V. 5: गमनमलसम् Māl.1.17 - 3 Soft, gentle. 4 Slow, dull (as in gait or motion); श्रोणीभारादलसगमना Me. 84; तस्याः परिस्फुरितगर्भभरालसायाः ए. 3.28. सः 1A sore or ulcer between the toes. (Mar. चिखली ) - 2 A kind of tree. -3 N. of a sage. -4 N. of a small poisonous animal. -सा N. of a plant ( हंसपदा ). -Comp. - ईक्षणा woman with languishing looks.
2
अलसक. Indolent, idle. -कः Flatulence, intumescence of the abdomen, with constipation and wind; प्रयाति नोर्ध्वं नाधस्तादाहारो न च पच्यते । आमाशयोऽलसीभूतस्तेन सोऽलकः स्मृतः ॥
अलस्य a Idle, lazy -
अलसिका Feeling of exhaustion due to Cholera - अलसेलुका N. of a plant (Mar. तांबडी लाजाळू ). अलाञ्छन . Spotless.
अलाण्डुः N. of a small noxious insect or other animal; Av. 2.31. 2. 3. (v. 1. अलगण्डु ) Satawalelar ed.
अलातः, -तम् [ ला-त, न त ] A firebrand, half-burnt wood; निवालातलाघवम् Ka. 2. 23. coal: 'सदृशेक्षणा Rām. चक्रप्रतिमम् V.3.2. -Comp. -शान्तिः / N. of the fourth chapter of Ganapids' Commentary on the Maalikyopanigad.
अलातृण a. Ved. 1 Disposed to afflict or injure very much. -2 Not granting anything miverly अनुमा विदथेषु सुष्टुताः Rv. 1. 166. 7. णः A cloud.