Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 176

अपूर्विन्
____158
अपेक्षा-क्षणम्
mo
अपूर्विन् .. Having not onijoyed the married life from, contrary (with abl.); अर्थादनपेनं अयम् P. IV. with a wife before. अपूर्वी भार्यया चार्थी वरुणः Hims. 18. 1. 1.938k. (धर्मपश्यर्थन्यायादनपेने); स्मृत्यपेनादिकारिण: 1.2.1. अपूर्वीय .. Relating to the remote consequence
-3 Free from, devoid of, depriverl of (with abl. or in of an act.
comp.); सुखादपेन: Sk.: उदवह्दनवद्यां नामवद्यादपेतः ।.7.70
faultless : °भीः M.7.17: भर्नर्यपेनतमसि प्रभुता नवैव 8.7.32 अपूर्वेण alr. Never before.
free from (mental) darkness. -Comp. -राक्षसी N. of अपूर्व्य.. Ved. 1 Unpreceded, tirst. -2 Incompar- a plant, Ocimum Sanetum (तुलसी) (अस्याः रालगतुल्यपापाa ble, unheard of before.
दिहरणात्तन्नामत्वम् ). अपृक्त u. Not united, uncombined. -क्तः 1 ( In अपेक्ष [ अप्-ईक्ष् ] 1A. 1 To look round or about for gram.) An aflix (or a word ) consisting of a single something, to look or hope for, expect. -2 To wait for, letter; अपृक्त एकात्प्रत्ययः P. [.2.11; एकवर्णपदमपृक्तम् Sk. nwait; सज्जो रथो भतुर्विजयप्रस्थानमपेक्षते S.20waits: क्षणमपे-2 (In the Pratisakhyas) The preposition आ and क्षस्व U.73; K.84; न कालमपेक्षते स्नेहः MR. 7. न स्वयं देवमाthe particle उ.
दते पुरुषार्थमपेक्षते H. Pr. 30; पादेन नापैक्षत सुन्दरीणां संपर्कमासि37TT . Not filling; stingy.
जितनपरेण Ku.8.26. -3 To require, want, stand in
meed of ; wish or desire for; शब्दार्थों सत्कविरिव द्वयं विद्वानअपृथक् it. Not separately, together with, collec
पेक्षते i.2.80; न शाले: स्तम्बकारिता वातुर्गुणमपेक्षने Mu. 1.3: tively. -Comp. -धर्मशील of the same religion. -धी. maintaining the doctrine of pantheism; regarding God
प्रभुता रमणेषु योषितां न हि भावस्खलितान्यपेक्षने . 1.2018 Ku.8.
18; Pt. 2. 26. -4 To have regard to look to, lave in in all things.
view, have an eye to; किमपेक्ष्य फलं पयोधरान् वनतः प्रार्थयते अपृथत्विन 1. One who cannot distinguish (between मृगाधिपः Ki. 2.21: यतः शब्दोऽयं व्यञ्जकत्वेऽर्थान्तरमपेक्षने S. ID. the पुरुष and the प्रकृति). वर्णाश्रमपृथक्त्वे च दृष्टार्थस्यापृथकल्विनः । -5 To take into account or consideration, consider, नान्यदन्यदिति ज्ञात्वा नान्यदन्यत्प्रवर्तते || Mb. 12.308. 177
think of, respect, care for; उपकृतमपि नापेक्षते K.7, 197, Critical Edition. 'पृथक्त्वं पंप्रकृयोर्विवेकः, तदस्यास्तीति पृथकवी,
257,815: ननमस्यायमनपेक्षिताम्मदवस्थो व्यापार: Mal..): अनलतदन्यस्य' -नीलकण्ठ.
विष्टवान् कस्मान्न त्वयाऽपेक्षितः पिना Bk. 6. 126:S.5.16Ms. अपे [अप-इ] P. 1 To go away, depart, withdraw,
8. 309; with not to like, not to care for ; 3771911119retire, run a way, escape; 371 begone, a vaunt, away,
राजम् Mu. 3. 183; तदानपेक्ष्य स्वशरीरमार्दवम् Ku.5.18. hence, yet you gone; to disappear, vanish, pass
अपेक्षा-क्षणम् 1 Expectestion, hope, desire. -2 Neel, away, die or perish also: धर्मश्चापैति Ms. 1.82; हृदयात्प्र
requirement, necessity : ATY without hope or need, त्यादेशव्यलीकमपैतु ते 5.7.21; रम्या नवद्युतिरपैति न शालेभ्यः
regardless of%3; निर्विशङ्का निरुद्विग्ना निरपेक्षा च माथली Rin. 6. Ki.5.37 does not leave. -2 To be wanting, be omitted,
17.9. द्रोणस्तथोक्तः कर्णेन सापेक्षः फाल्गुनं प्रति (उवाच) MD. 12. be deprived of, be free: from. -3 To start (Ved.)
2.12.सापेक्षत्वेऽपि गमकत्वात्समासः; अनपेक्षः शुचिर्दक्षः B. 12.16%3 अपायः[इ-अच] 1Going away, departure. -2 Sepa
or in comp.; स्फुलिङ्गावस्थया बहिरे धापेक्ष इव स्थितः 5.7.15 ration : ध्रुवमपायेऽपादानम् P. I. 4.21 (अपायो विश्लेषः Sk.); येन : waiting kindliny. -3 Consideration, reference, rogard, जातं प्रियापाये कददं हंसकोकिलम् Bk. 6.75. -3 Disappearance, with the obj. in loc. case; more usually in comp.; vanishing, absence; 314 Me. 82 at the time of sun- मध्यभानपक्षम् Rathi. 1. 15 reyardless of; the instr. and set.; क्षणदापायशशाकदर्शनः ।.8.7t clost of night: जलापाय- sometimes loc. of this word frequently occur in comp. विपाण्डुराणि Sit.535418. 1. -4 ]Destruction, loss, meaning 'with reference to', 'out of regard for', 'with death, amihilation; करणापायविभिनवर्णया R.8.42 loss, 835 a view to', 'for the sake of': साऽपि कार्यकरणापेक्षया क्षरमेकमामालत्यपायमधिगम्य Mal. 10.9 death or disappearance of
दाय तम्याभिमुखं प्रेषयामास Pt. 1; नियमापेक्षया B. 1.913; वृषलाM.-5 An evil, ill, misfortune, risk, calamity, danger
पेक्षया Mu.13 पौरजनापेक्षया 2 out of regard for; किमकोश(oft. opp. उपाय); तदाप मरणापायचकितः Bh.B.!); तदनन
लादुत प्रयोजनापेक्षया 3 with a niow to gain sone object : पापवुद्धिनोपायश्चिन्तितो नापाय: Pt. 1 not the danger ( result
प्रथमसुकृतापेक्षया Me. 17; दण्डं शक्त्यपेक्षम् Y.2.20, in proporing from the plan); उपायं चिन्तयेत्प्राज्ञस्तथापायं च चिन्तयेत tion to, in accordancu with; अत्र व्यङ्ग्य गुणीभूतं नदपेक्षया Pt.1.101: अपाथसंदर्शनजां विपत्तिमुपायसंदर्शनां च सिद्धि 1.61; वाच्यस्थैव चमत्कारिकत्वात् K. P. 118 compared with it. बह्वपाये बने Pt. I exposel to many dangers, dangerous :
- 4 Connection, relation, dependence as of cause with कायः संनिहितापायः H.4.5 exposed to dangers or cala- effect or of individual with species: शरीरसाधनापेक्ष नित्यं mities%3 सत्येऽग्यपायमपेक्षते H. 4. 1023 Ki. 14. 19. -6 Loss, यत्कर्म तद्यमः Ak. -5Care, attention, heed; देशाऽपेक्षास्तथा detriment, injury. -7 The end (of a word).
यूयं यातादायागुलीयकम् Bk. 7.49. -6 respect, reference.
-7 (Ingram.) आकाक्षा q. v. -Comp. -बुद्धिः ( In अपायिन् .. Departing, transient : perisha ble; see
Vaiseșika Phil.) the distinguishing perception by अनपायिन् .
which we apprehend this is one', this is one' &c. अपेत . p. Gone away, disappeared ; अपेतयुद्धाभिनिवेश- and which gives rise to the notion of duality; सोम्यः Si.B.1. -2 Departing or deviating from, swervinys e Sarwa. chap. 10 where अपेक्षाबुद्धिः = विनाशकविनाशप्रति