Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 118

अनुप्राण
100
अनुबन्धः
अनुप्राण P. To breathe after. - Caus. To animate, support, foul, help; mostly used in the statement of Alankirus in a sentence: उत्प्रेक्षानुप्राणिता स्वभावोति:c.
अनुप्राणनम् Breathing after, aniination.
अनुप्राप्P . 1Toget, obtaim. -2 To reach, go to, overtake : गहानदीमनुप्राप्ताः Mb. -3 To imitate; लीलाखेलमनुप्रापुर्महोक्षास्तस्य विक्रमम् R.4.22. -4 To arrive, come (intrans); कथमिमां भूमिमनुप्राप्तः K. 132; Ve. 6. -5 To get back.
अनुप्राप्त p. . Reached, got, obtained. orgarfa: f. Getting to reaching, arriving &c.
अनुप्रासः [अनुगतः रसाद्यनुगुणं प्रकृष्टमासं वर्णन्यासं समवर्णरचनां समवर्णोच्चारणं वा ] Alliteration, repotition of similar letters,syllables or sounds%3 वर्णसाम्यमनुप्रास: K. P.9; (खरवसादृश्येऽपि व्यअनसहशत्वं वर्णसाम्य रसायनुगतः प्रकृष्टो न्यासः; अनुप्रासः शब्दसाम्यं वैषम्येऽपि स्वरस्य यत् 8. D.633.) अनुप्रास is of kinds: (a) छेक or single alliteration; बकुलगन्धानन्धीकुर्वन् , कावेरीवारिपावनः पवनः; मूनीमुवृत्तकृत्ताविरलगरल .
K.12.7. (1) वृत्ति or harmonious. उदा. उन्मीलन्मधुगन्धलुब्धमधुपव्याधूतचूताकुरक्रीडकोकिलकाकलीकलकलैरुद्गीर्णकर्णज्वराः । नीयन्ते पथिकैः कथंकथमपि ध्यानावधानक्षणप्राप्तप्राणसमासमागमरसोल्हासैरमी वासराः ॥ (.) श्रुति° or melodious. उदा. दृशा दग्धं मनसिज जीवयन्ति दशैव याः। विरूपाक्षस्य जयिनीस्ताः स्तुमो वामलोचनाः।। (1) अन्त्य° or final; as मन्दं हसन्तः पुलकं वहन्तः. () लाट स्मेरराजीवनयने नयने किं निमीलिते। पश्य निर्जितकन्द कन्दर्पवशगं प्रियम् ॥ For definitions and examples see S. 1), 638-38 and K. P. 9 th Ullasa.
अनुप्लु I A. To run after, follow; इदमन्यतो वानरद्वयं आर्यस्य पाणिग्राहमिव संश्रयादनुप्लवने A. R.
अनुप्लव: A follower, servant; सानुप्लवः प्रभुरपिक्षणदाचराणाम् 1. 13.75: सानुप्लवाः कापि यातास्त्रिमूर्धखरदूषणाः। Mv.7.19.
अनुबन्ध 9 P. 1 To bind or fasten to, attach, tie, commect; सीमन्त निजमनुबन्नती कराभ्याम् Si.8.6) forming, Arranging; उभयोरपि राजेन्द्र संबन्धेनानुबन्यतां (इक्ष्वाकुकुलम्) Rom.: सखीजनानुबद्ध कथाम् Dk. 114 connected with.-2(1) To have in the train (fig. also): a ferramara Bhāy. (11) To bring about, cause, lead to, result in, prolive as a consequence: नानुबध्नाति कुशलम् Mb. हे वृषलते तथा विक्षपोऽस्तु यथा हिंसामनुबध्नाति -3 To press, importune, ure, request : पुनः पुनश्चानुबध्यमाना K.60, 133,207,233. -4() To attend or follow closely, follow at the hools of, follow; को नु खल्वयमनुबा यमानस्तपस्विनीभ्यामबालसत्त्वो बाल: 5.73; मधुकरकुलैरनुबध्यमानम् K. 139; दिष्टया तावदयमनको मामिव तमप्यनुबध्नाति K. 158,191,319,3473
Ki. 6.83 Mv.7.183; Si.5.26. (b) To chase, pursue%3B तच्चानुब यमानम् K. 120%; अनुबनता तुरगमुखमिथुनम् 132. (c) To adhere or stick to, cling to: धन्या चित्रलेखा यामनुबध्नाति देवीप्रसाद: K.221.(1) To continue, take up; तदेवानुबध्यतां तपः 3:22: तान्येव चिरपरिचितान्यक्षराणि मामनुबध्नन्ति U.Bv.1. for अनुरुन्धन्तिः वैशम्पायनागमनालापमेवानुबध्य K.262.(C)To follow, succreerd, one close upon : सत्योऽयं जनप्रवादो यद्विपद्विपदं संपत्सं- !
पदमनुबनातीति R.733; He अनुबन्धि below. -5 To foster, cherish, entertain, hurbour; तेषु किं भवतः स्नेहमनुबध्नाति मानसम् Mark. P. -6 To beur, Ondure; अन्येाश्चानुबध्नत्या राज्या राजा स यत्नतः Ks.19.47.-7Not to burst or break loose, hold or keep together; भजेऽपि हि मृणालानामनुबध्नन्ति तन्तवः H.1.91.-pags. To be related to or connected with.
अनुबद्ध .1.1 Bound, attachel, tied to. -2 Following in the train, coming as a consequence; 317461917
संशयान् विचार्य Dk.41. -3 Comnected with, rolatel to, relating or belonging to. -4 Constantly sticking to, being in; continued, continuous ; नित्यानुबद्धकुलवैरः Ve. 1: मुग्धकाकलीहसितम् U.3; °विजृम्भकम् K.66; °बिन्दुभिरश्रुभिः 135 constantly flowing. -5 Fixed upon, directed towards%3; कलहंस वक्त्रायाः Dk. 33.
अनुबन्ध: 1 Binding or fastening on, commection, attachment, tie (lit. & fig.); यस्यां मनश्चक्षुषोरनुबन्धस्तस्यामृद्धिः Mal.23; एतस्येदृशेन दर्शनेन कीदशो मे हृदयानुबन्धः इति न जानासि U.B state of feeling: K.257.-2 Uninterrupted succession, unbrokon sequence, continuous flow, conti
mity, series, chain: बाष्पं कुरु स्थिरतया विरतानुबन्धम् .. 15; ATO K. 236 following up death, closire for dying: अनुबन्धाद्विरमेद्वा K. 280 यदा नात्याक्षादेवानुबन्धम् 30.) (porsistence in) following me,3173 वैर", मत्सर", DR.63, 1613; मुच्यतां देवि शोकानुबन्ध: K.63continuous sorrow; दुर्लभजनप्रार्थना° Ratn. 1; विरम विरम वढे मुञ्च धूमानुबन्धम् 4.16%; सानुबन्धाः कथं न स्युः संपदो मे निरापदः R. 1.64 continuous, uninterrupted ; परिवृद्धरागमनुबन्धसेवया B.9.00 continuous onjoymont; अयं सोऽर्थोऽनर्थानुबन्धः संवृत्तः V... giving rise to a chain of evils. -3 Descendants, posterity: सानुबन्धा हता ह्यसि Ram. relation, भूमेः मुतां भूमिभृतोऽनुबन्धान Vit. Guņā. 475. -4 Consequence, result (good or bad );
आत्मदोषानुबन्धेन K.319 in consequence of ; यदने चानुबन्धेच मुखम् Bg. 18.39,25%3 अनुबन्धमजानन्तः कर्मणामविचक्षणा: Ram. 3.51. 28: नार्थानां प्रकृति वेत्सि नानुबन्धमवेक्षसे Mb. 4.49. 1. - Intention: desigm, motive, cause; अनुबन्धानपेक्षेत सानुबन्धेषु कर्मसु Mb.B.34.8. अनुबन्धं परिज्ञाय देशकाली नतत्वतः । सारापराधी चालोक्य दण्डं दालपेषु पातयेत M. 8. 1263 पाप of evil designs. -6 An adjunct of :1 thing, a secondary member (मुख्यानुयायि, अप्रधानम्); (उल्का) दृश्यते सानुबन्धा च Rām. j. 1. 63. a secondary symptom, symptomatic affection, attendant on the principal disense (वातपित्तादिदोषाणामप्राधान्यम् ); मूर्छानुबन्धा विषमज्वराः Susr. -7 Connecting link or adjunct of a subjert or topic; theme, matter of discussion; introductory reasons; (विषयप्रयोजनाधिकारिसंबन्धः अनुबन्धः ) (an imdispensable element of the Vedanta). -8(Gram.) An indicatory syllable or letter intended to denote some peculiarity in the inflection, accent &c. of the word to which it is attached; as the ल in गम्ल, ण् in इण; रिपुराप पराभवाय मध्य प्रकृतिप्रत्यययोरिवानुबन्धः Ki. 13. 19. -9Offence, fault. -10 An obstacle, impediment; also the clog or encumbrance of a family; domestic ties or attachment. -11 A child or pupil who follows the example set by his parent or