Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માનવીય વિનિમયને એક સંવિભાગ રચવામાં તેમને પણ ફાળે છે. અને એ ફાળે નાનસને નથી. ટૂંકમાં, સાહિત્યકલા સાથેના વૈયક્તિક સન્નિકર્ષનાં પરિણામ જોડે સંશોધક પાનું પાડશે અને એ અર્થમાં સાહિત્યિક સંશોધન પિસ્ટ ફેકટ” પ્રવૃત્તિ છે. ' આવો સંશોધક બહુધા પિતે જ સાહિત્યકલાને આસ્વાદક અને અનુભાવક હોય છે, પણ એ સંશોધક હેઈને તેમ ન હોય, બીજાઓના આસ્વાદઅનુભવનું સામગ્રી લેખે આકલનપરીક્ષણ કરનારો માત્ર એક નિષ્ણાત પણ તે હોઈ શકે એ વાતને સિદ્ધાન્ત ખાતર સ્વીકાર થ જોઈએ. બાકી સાહિત્યિક સંશોધકે ઉત્તમ ભક્તાઓ છે, એસ્થેટિકસના આદર્શ મુજબના સમૃદ્ધ અધિકારી સહદો છે એ હકીકત એમનાં સંશોધનને વધુ જીવંત અને સાચાં બનાવનારી એક નેધપાત્ર હકીકત છે એને પણ સ્વીકાર થવો ઘટે. આ બે સ્વીકારની વચ્ચે સાહિત્યિક સંશોધનની સફળતા-નિષ્ફળતા કે ઉપકારકતા-અપકારકતાની ઘણું ચાવીઓ પડેલી છે. સાહિત્યિક સંશોધક માત્ર નિષ્ણાત હોય અને ઉત્તમ ભક્તા ન હોય, તે સંભવ છે કે એના સંશોધનમાં પ્રવર્તતું પદ્ધતિકરણ એક તબકકે મૃત બની જાય, તે સાહિત્યિક સંશોધક માત્ર સહદય હોય અને ઉત્તમ નિષ્ણાત ન હોય, તે સંભવ છે કે એના સંશોધનમાં પ્રવર્તતું પદ્ધતિકરણ ઘણે તબકકે નર્યું અજ્ઞાનિક હેય. મહત્ત્વની વાત તે એ છે કે એ સંશોધક છે તેથી એની પ્રાથમિક અને અંતિમ જવાબદારી પિતાની વૈયક્તિકર્તાઓને વધુ ને વધુ વસ્તુલક્ષિતામાં રૂપાન્તરિત કરવાની છે. એના સાહિત્યકલા પ્રત્યેના વૈયક્તિક સન્નિકર્ષોમાં મોટે ભાગે સહજેપલબ્ધિ, આત્મપ્રતીતિ જેવાં જેને બૌદ્ધિક ખુલાસે ન મેળવી શકાય તે પ્રકારનાં પ્રચછન અને સ્વકીય ઉપકરણ સામેલ હોય છે. ટૂંકમાં એને કલાજન્ય આનન્દાનુભવ કે એની કલાજન્ય જ્ઞાનલબ્ધિ અંગત છે, અને સંશોધક તરીકે એ અંગતતાનું એ વિજ્ઞાન રચવા ચાહે છે. એ રીતે એ અત્યન્ત મહત્ત્વાકાંક્ષી સંશોધક છે. - ઉક્ત વિચારનું પહેલું ફલિત એ છે કે સાહિત્યિક સંશોધન પ્રાકૃતિક આદિ તમામ વિજ્ઞાનમાં પ્રવર્તતાં સંશોધનથી અનેક અર્થોમાં અને મૂલ્યવાન અર્થોમાં જદું છે. બીજું ફલિત એ છે કે તમામ વિજ્ઞાને પ્રકૃતિએ કરીને તત્વાર્થમાં વિજ્ઞાને છે પણ તેમની વચ્ચે તેમની સામગ્રીઓને કારણે, પદ્ધતિઓને કારણે જે પાર્થક છે તેવું જ પાર્થક્ય સાહિત્યના વિજ્ઞાનને વિશે પણ છે. આ પાર્થ જેટલું સ્પષ્ટ અને વ્યાખ્યાબદ્ધ થઈ આવશે તેટલે અંશે એને વિકાસ થઈને રહેશે એ સમજાય તેવું છે. ત્રીજુ ફલિત એ છે
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020618 |
| Book Title | Sahityik Sanshodhan Vishe |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Suman Shah |
| Publisher | Parshva Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 39 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 3 MB |