________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आतप्पकरणीयसुत्त
63
आतापेति आतप्पकरणीयसुत्त नपुं., अ. नि. के एक सुत्त का शीर्षक, आतापिय त्रि.. उत्साही, प्रबल वीर्य से सम्पन्न, सम्यक अ. नि. 1(1).178.
व्यायाम अथवा चार सम्यक प्रधानों का अभ्यास करने वाला आताप पु., आ + तप से व्यु. [आताप]. शा. अ., भीषण - यो पु., प्र. वि., ए. व. -- आतापियो संवरती सतीमा, गर्मी, तीव्र ताप या उष्णता, ला. अ., प्रबल वीर्य, उदा. 110; आतापियोति वीरियवा, उदा. अट्ट, 192; तस्स अत्यधिक उत्साह, दृढ़ पराक्रम, प्रबल प्रयास, सम्यक सहायभूतानं सम्मावायामसतीनं अत्थिताय आतापियो सतिमा, व्यायाम - पो प्र. वि., ए. व. - आतापो विरिये भागे, उदा. अट्ठ. 192; तं सब्बजानि कसलो विदित्वा, आतापियो सीमाय ओधि च, अभि. प. 1135; आतापो वुच्चति ब्रह्मचरियं चरेय्या ति, उदा. 123. किलेससन्तापनद्वेन वीरियं, उदा. अट्ठ. 36; आतापोति आतापी त्रि., आताप से व्यु. [आतापिन्], उपरिवत् - पी तीस भवेस किलेसे आतापेतीति आतापो, वीरियस्सेतं नाम, पु., प्र. वि., ए. व. - आतापीति कायिकचेतसिकसङ्घातेन म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).254; यो चेतसिको वीरियारम्भो वीरियातापेन आतापी, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.76; दी. नि. ... सम्मावायामो अयं वुच्चति आतापो, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) अट्ठ. 1.270; आतापीति वीरियवा, वीरियहि किलेसानं 1(1).255; कायस्स च चित्तस्स च आतापो परितापो आतापनपरितापनठून आतापोति वुच्चति तदरस अत्थीति ठानचङ्कमनिसज्जासयनाहारपरिग्गहो, मि. प. 287; -पेन आतापी, विसुद्धि. 1.4; एको वूपकट्टो अप्पमत्तो आतापी तृ. वि., ए. व. - इमिना आतापेन उपेतो समुपेतो ... पहितत्तो दी. नि. 1.159; आतापीति कायिकचेतसिकसङ्घातेन महानि. 278; स. उ. प. के रूप में, - वीरिया. पु., वीर्य वीरियातापेन आतापी, दी. नि. अट्ठ. 1.270; म. नि. अट्ठ. का पराक्रम - पेन त, वि., ए. व. - आतापीति वीरियातापेन (म.प.) 2.76; - पिना तृ. वि., ए. व. - इदं, भिक्खवे, समन्नागतो, स. नि. अट्ठ. 1.180.
पठम अनागतभयं सम्पस्समानेन ... भिक्खुना अप्पमत्तेन आतापन नपुं., आ + Vतप के प्रेर. से व्यु., क्रि. ना. आतापिना पहितत्तेन विहरितुं ..., अ. नि. 2(1).95; - [आतापन], शा. अ., पूरी तरह से जला देना, ला. अ., पिनो' ष. वि., ए. व. - आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स, उत्पीड़न, भस्मीकरण, नाश, विध्वंस - नं प्र. वि., ए. व. महाव. 2; आतापिनोति सम्मप्पधानवीरियवतो, महाव. अट्ठ. - खुप्पिपासा हि आतपावट्ठानादिना च आतापनं विसुद्धि. 227; - पिनो पु., प्र. वि., ब. व. - तग्ध मयं, भन्ते, महाटी. 2.186; - नेन तृ. वि., ए. व. - इदानि तुम्हेहि अप्पमत्ता आतापिनो पहितत्ता विहरामाति, महाव. 473; - किलेसानं आतापनेन आतप्पन्ति, ध. प. अट्ठ. 2.232; - पीनं पु., ष. वि., ब. व. - ... एवं अप्पमत्तानं आतापीनं स्स ष. वि., ए. व. --- अनातापी अनोत्तापीति किलेसानं पहितत्तानं विहरन्तानं..... म. नि. 1.271. आतापनस्स वीरियरस अभावेन अनातापी, इतिवु. अट्ठ. आतापेति आ +Vतप के प्रेर. का वर्त., प्र. पु., ए. व. 305; - ट्ठ पु., तत्पु. स. [आतापनार्थ], वीर्य का अर्थ, पूरी [आतापयति], शा. अ., बुरी तरह से तपाता या झुलसा तरह से जला देने का तात्पर्य - टेन तृ. वि., ए. व. - देता है, ला. अ., उत्पीड़ित कराता है, दूसरों को कष्ट सत्तमे अनातापीति किलेसानं आतापनद्वेन आतापो, इतिवु. पहुंचवाता है, व्यथित कराता है - सो अत्तानं सुखकामं अट्ठ. 91; - परितापनट्ठ पु., तत्पु. स. दुक्खपटिक्कूलं आतापेति परितापेति, म. नि. 24; उसकारो [अतापनपरितापनार्थ], आतापन एवं परितापन का अर्थ या तेजन द्वीसु अलातेसु आतापेति परितापेति उजु करोति अभिप्राय, भूख, प्यास, धूप में खड़ा होने तथा पञ्चाग्नि में कम्मनियं म. नि. 3.11; - न्ति ब. व. -... विसमभोजनेन झुलसाने का अभिप्राय - द्वेन तृ. वि, ए. व. - वीरियहि कायं आतापेन्तीति, मि. प. 288; - य्य विधि., प्र. पु., ए. किलेसानं आतापनपरितापनद्वेन आतापोति वुच्चति, विसुद्धि. व. - अत्थाय उसुकारो तेजन द्वीसु अलातेसु आतापेय्य 1.4; - परितापनानुयोग पु., तत्पु. स. परितापेय्य उजु करेय्य ..., म. नि. 3.11; - न्तो वर्त. [आतापनपरितापनानुयोग], आतापन एवं परितापन में कृ., पु., प्र. वि., ए. व. -- सच्छिकरोतीति कथं अत्तानं लगाव, जलाने एवं झुलसाने अथवा शरीर को पीड़ा देने आतापेन्तो परितापेन्तो सच्छिकरोति ? स. नि. अट्ठ. 3. वाली क्रिया में लगाव - गं द्वि. वि., ए. व. - इति एवरूपं 146; - त्वा पू. क. कृ. - ते कायञ्च चित्तञ्च आतापेत्वा अनेकविहितं कायस्स आतापनपरितापनानुयोगमनुयुत्तो ठानचङ्कमनिसज्जासयनाहारं परिग्गहेत्वा .... मि. प. विहरति, अ. नि. 1(1).334.
288.
For Private and Personal Use Only