________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अवच्छिन्दति/ओच्छिन्दति
605
अवजीयति
अवच्छिन्दति/ओच्छिन्दति अव + छिद का वर्तः, प्र. पु., ए. व. [अवछिनत्ति, काट फेंकता है, छोटे छोटे टुकड़ों में कर देता है, विनष्ट कर देता है, काट देता है - अयं काळकण्णी सिङ्गाली मरह मग्गं ओछिन्दती ति, लेड्डदण्ड गहेत्वा मातरं पलापेत्वा अटविं पटिपज्जि, जा. अट्ठ. 2.319; - न्दित्वा पू. का. कृ. - कालं कत्वा पुत्तसिनेहेन सिङ्गाली हुत्वा तव मरणभयभीता मग्गं ते ओच्छिन्दित्वा तं वारेसि, जा. अट्ट, 2.320; यस्स पन किस्मिञ्चिदेव ठाने अवच्छिन्दित्वा खन्धगतं पातेतुकामस्स सतो यं ठानं मनस्सानं सप्पटिभयं, ... तत्थेव अविच्छिन्दित्वा पातेति, अयं कूटो नाम, म. नि.
अट्ठ. (म.प.) 2.5. अवच्छेदकं अ., क्रि. वि., कवलावच्छेदकं जैसे मुहावरों में
ही प्राप्त (छोटे छोटे भागों या निबालों में) विभाजित करके - न कबळावच्छेदकं भुञ्जिस्सामीति सिक्खा करणीया ति ..., पाचि. 264; कबळावच्छेदकन्ति कबळ अवच्छिन्दित्वा
अवच्छिन्दित्वा, पाचि. अट्ठ. 154. अवजात त्रि., अव + /जन का भू. क. कृ. [अवजात], शा. अ. अधम या नीच वंश में जन्म लेने वाला, ला. अ. नीच स्वभाव या आचरण वाला - तो पु., प्र. वि., ए. व. - कतमे तयो? -- अतिजातो, अनुजातो, अवजातोति, इतिवु. 47; अवजातोति गुणेहि मातापितूनं अधमो हुत्वा जातो, तेहि हीनगुणोति अत्थो, इतिवु. अट्ठ. 195; अनुजातोति तयो पुत्ता अतिजातो च अनुजातो च अवजातो चाति, अनुप्पन्न यसं उप्पादेन्तो अतिजातो कुलभारो अवजातो कुलपवेणिरक्खको पन अनुजातो, जा. अट्ठ. 6.210; - त संबो., ए. व. -- पुरिसन्त कली अवजात, मा बहभाणिध नेरयिकोसि, सु. नि. 669; अवजात बुद्धस्स अवजातपुत्त, सु. नि. अट्ठ. 2.180; - दारक पु., कर्म. स., नीच कुल में उत्पन्न बालक, बुरी प्रकृति वाला बालक - को प्र. वि., ए. व. - अम्भो मह गेहे एवरूपो एको अवजातदारको अस्थि, अ. नि. अट्ट. 1.314; - पुत्त पु., कर्म स., उपरिवत् - एको मे अवजातपुत्तो अत्थि, तं तव सन्तिकं पेसेस्सामि, ध, प. अट्ट, 1.103; अयं मे अवजातपुत्तो इमं मारेचा वच्चकूपे खिपतु ध प. अठ्ठ 1.104. अवजानन नपुं., अव + Vञा से व्यु., क्रि. ना. [अवजानन]. अपमान, तिरस्कार, नीची निगाह से देखना - नं प्र. वि., ए. व. - परिभवे अवजाननं अवमति दहरो ति न उआतब्बो, सद्द. 3.882; तत्तायं अधिप्पायो - यं तं पटिजाननञ्च अवजाननञ्च, तस्स पटिच्छादनत्थं पाचि. अट्ठ.2.
अवजानना स्त्री., उपरिवत् क. अपमान, तिरस्कार - ना प्र. वि., ए. व. - अत्तावाति अत्तानं अवजानना, विभ. अट्ठ. 458; - नं द्वि. वि., ए. व. - इस्सरियत्थिकेन पन वुत्तप्पकारं अवजाननञ्च परिभवनञ्च अकत्वा पुब्बुढायिपच्छानिपातितादीहि, उपायेहि खत्तियकुमारो तोसेतब्बो, स. नि. अट्ट, 1.119; ख. अस्वीकृति, खण्डन, निषेध - ... वत्तब्बेति अवजानना परवादिस्स, कथा. अट्ठ. 109; अवजाननञ्च तस्स युत्तन्ति निग्गहो च न कातब्बो, ... अवजाननेनेव निग्गहं दस्सेति, कथा. मू. टी. 50. अवजानाति अव + Vञा का वर्त., प्र. पु., ए. व. [अवजानाति], तिरस्कार करता है, उपेक्षा करता है, हीन या तुच्छ समझता है, अस्वीकृत करता है - दत्वा अवजानाति, संवासेन अवजानाति, अ. नि. 2(1).155; तमेनं दत्वा अवजानातीति अयं दिन्नं पटिग्गहेतुमेव जानातीति एवं अवमति, अ. नि. अठ्ठ. 3.51; तं नित्तण्हं मुनि चरन्तं नावजानाति सदेवकोपि लोकोति, उदा. 160; - मि उ. पु., ए. व. - अत्तानञ्च नावजानामी ति, स. नि. 1(2).47; अतानञ्च नावजानामीति अत्तानञ्च न अवजानामि, स. नि. अट्ट.2.57; - न्ति प्र. पु.. ब. व. - अप्पातोति नं बाला, अवजानन्ति अजानता, थेरगा. 129; - नमाना स्त्री., वर्त. कृ., प्र. वि., ए. व. - अवजानमाना भणति, स. नि. अट्ठ. 2.156; - नेय्य विधि., प्र. पु., ए. व. - परं वा अवजानेय्य, किमअत्र अदस्सनाति, सु. नि. 208; - नित्वा पू. का. कृ. - अम्हेहि सद्धि सल्लपन्तो अवजानित्वा पटिजानिस्सति, पाचि. 2; - अवय्या स्त्री., सं. कृ., प्र. वि., ए. व. - अवजाति अवजेय्या अवजानितब्बाति वुत्तं होति. पे. व. अट्ठ. 153; द्रष्ट. अवज्ञत्ति, अवज्ञात, अवञ्चित तथा अवा. अवजानापेति अव + Vा के प्रेर. का वर्त०, प्र. पु., ए. व., तिरस्कार या उपेक्षा कराता है, अननुमोदित या प्रतिषिद्ध कराता है - अथ वा परिभावापेतीति हीळापेति अवजानापेति, सद्द. 1.5; - सि अद्य., प्र. पु., ए. व. - उज्झापेसीति अवजानापेसि, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(2).5. अवजानीयते अव + vञा के कर्म. वा. का वर्त, प्र. पु., ए. व. [अवज्ञायते], तिरस्कृत या अपमानित किया जाता है, अभिभूत किया जाता है - अथ वा परिभवीयतेति हीळीयते अवजानीयते, सद्द. 1.6. अवजीयति अव + जि के कर्म. वा. का प्र. पु., ए. व., (युद्ध अथवा क्रीड़ा आदि में) जीत लिया जाता है, खो दिया जाता है, समाप्त कर दिया जाता है - यस्स जितं नावजीयति,
For Private and Personal Use Only