Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૯૩) અનુયાયી કહે છે કે, દુખને અભાવ એ જ છે, તે પ્રસાદથી જીવનું પુનરાવૃત્તિથી રહિત’ મુક્તિ છે.
' વિષ્ણુ લેકમાં ગમન તે મુક્તિ, ૬ (પ્રભાકરને મતે) આત્મજ્ઞાનપૂર્વક | ૧૨. (હૈયગર્ભને મત) પંચામિ વિવાવૈદિક કર્મોના અનુષ્ઠાનથી મૂળ સહિત ધર્મ | દિક ઉપાસના વડે અચિરાદિ માર્ગદ્વારા અધર્મને ક્ષય થાય છે, અને તેથી દેહ તથા પુનરાવૃત્તિ રહિત જે બ્રહ્મ લેકની પ્રાપ્તિ તે ઈદ્રિયો ફરીને પ્રાપ્ત ન થાય એવી રીતે નાશ | મુક્તિ. પામે છે, એનું નામ મુક્તિ.
૧૩. (એક દંડી વેદાન્તીને મતે -“હું ૭. (મુરારિમિશ્રને મતે ) દુઃખને અત્યં બ્રહ્મ છું’ એવી રીતે જીવ બ્રહ્મના અભેદના તાભાવ તે મુક્તિ,
સાક્ષાત્કારથી અનાદિ અવિવાનો નાશ થયે
5 સર્વ ઉપાધિથી રહિત કેવળ શુદ્ધ આત્માની ૮. (સાંખ્યમતે) સત્વ, રજસ અને
| સ્વપ્રકાશ જ્ઞાનસુખરૂપથી જે સ્થિતિ છે, તેજ તમસ આ ત્રણ ગુણરૂપ, નિત્ય, એક, પરિ.
જીવાત્માની મુક્તિ. ણામી, એવી પ્રધાન નામની જડ પ્રકૃતિ છે; તથા કાર્યકારણભાવથી રહિત, નિત્ય, કૂટસ્થ,
૧૪. ( ત્રિદંડી વેદાન્તીને મતે) બાનમયઅકર્તા, એવો ચેતન પુરૂષ છે.
ઘરમાન નીવામા: વેદમાં ભેદ અને એ પ્રકૃતિ અને પુરૂષના વિવેકથી મનુષ્યને
અભેદનાં બેધક વચન છે, એ બન્ને પ્રકારનાં અનાદિ અવિવેક નિવૃત્ત થઈ જાય
વાકાની પ્રમાણતા માટે જીવ બ્રહ્મનો ભેદ છે. એમ થાય છે એટલે પછી પ્રકૃતિ પુરૂષના
અભેદ બન્ને માનવા જોઈએ. હવે અધિકારી ભોગ માટે પ્રવૃત્ત થતી નથી. ત્યારપછી વિવિધ
પુરૂષ જ્યારે આત્મજ્ઞાન અને કર્મ બન્નેનું દુઃખના અત્યંત નિરોધપૂર્વક પુરૂષ પોતાના અનુષ્ઠાન કરે છે, ત્યારે તે જ્ઞાન કર્મના અકર્તા, ઉદાસીન, કુટસ્થ રૂપે રહે છે તે મુક્તિ સમુચ્ચયના અભ્યાસથી કારણ રૂપ બ્રહ્મમાં કહેવાય છે.
{ કાર્ય રૂપ જીવને કર્મવાસના સહિતભેદ૯. (ાગને મતે -અવિદ્યા, અસ્મિતા,
ગમે તે અવિકા અમિતા | અંશની નિવૃત્તિ રૂપ જે લય થાય છે, તેને રાગ, દ્વેષ અને અભિનિવેશ, એ પાંચ કલેશ, તથા જાતિ, આયુષ્ય અને ભેગ, એ વગેરે ૧૫. (સમુચ્ચયવાદી) કૃતિઓમાં બ્રહ્મને જેટલા પરતંત્રતા રૂપ બંધ છે, તે બંધની | નિર્વિકાર અને સવિકાર બન્ને પ્રકારે કહ્યું અષ્ટાંગ ગ વડે નિવૃત્તિ થયાથી સ્વતંત્રતાની છે. એ બન્ને શ્રુતિઓની પ્રમાણુતા માટે, જે પ્રાપ્તિ તે મુક્તિ જાણવી.
જેમ સમુદ્રની સતરંગ અને નિસ્તરંગ એવી ૧૦. (પાશુપત મતે) પાશુપત શાસ્ત્રમાં બે અવસ્થા હેય છે તેમ, બ્રહ્મની પણ સવિકાર કથન કરેલાં જે પશુપતિનાં પૂજન અર્ચન નિર્વિકાર અવસ્થા માનવી જોઈએ. માટે જ્ઞાન અદિક છે, તે પૂજનાદિક ધર્મોના અનુષ્ઠાનથી અને કર્મના સમુચ્ચયના અભ્યાસથી સવિકાર જીવરૂપ પશુને બંધનરૂપ પાશની નિવૃત્તિ થયે અવસ્થાનો પરિત્યાગ કરીને જીવાત્માને જે પુનરાવૃત્તિ રહિત પશુપતિની સમીપ જે ગમન નિર્વિકાર અવસ્થાની પ્રાપ્તિ છે, તે જ જીવાત્માની તે મુક્તિ જાણવી.
મુક્તિ છે. ૧૧. (વૈષ્ણવ મતે) વિષ્ણુના પ્રતિપાદક ૧૬(રામાનુજમતે) સર્વવર્તીત્વ વિડ્યો નારદ પંચરાત્ર વગેરે શાસ્ત્રમાં કથન કરેલા | વાસુદેવી સર્વજ્ઞાતીનાં રચાનાજે વિષ્ણુ ભક્તોના ધર્મ છે, તે ધર્મોના માસિમ ક્ષત્તિ મવચાચાચાનુમવા અનુષ્ઠાનથી ઉત્પન્ન થયેલ જે વિષ્ણુને પ્રસાદ ભગવાન વાસુદેવમાં સર્વ જગકર્તત ધમ
પ્ત કહે છે,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020174 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 134 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 9 MB |