Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪૪) રૂ. અમૃતપેક્ષાત્રમ્ (ગદાધરને મતે) | કારણ રૂપ જે મૂર્ત દ્રવ્યનું કર્મ છે, તે કર્મ જે અર્થ સ્મૃતિને વિષય થયે હેય છતાં ! પ્રસારણ કહેવાય છે. શરીરનાં સંકુચિત દ્વેષને વિષય ન થયો હોય, તે પણ તે પ્રસંગ. અગાને પુનઃ પસારવાથી તે હાથ પગ વગેરે
प्रसङ्गसङ्गतिः-उपोद्घातादिभिन्नस्मरणप्र- અંગેનો વિપ્રકૃષ્ટ (દરના ) દેશ સાથે સોગ ચાનવ | ઉપધાતાદિકથી ભિન્ન ! થાય છે. તે સંગનું અસમવાય કારણું તે એ જે અર્થના સ્મરણને પ્રાજક સંબંધો
હાથ પગ વગેરે અંગેનું કર્મ છે છે. માટે છે, તેનું નામ પ્રસંગસંગતિ, જેમચા અંગેનું તે કર્મ પ્રસારણ કહેવાય છે. અનુભવરૂપ પ્રમાના પ્રત્યક્ષ, અનુમિતિ,
प्रस्तावना-ग्रन्थावतरणार्थव्याख्यानांशः । આદિક વિભાગનું નિરૂપણ કર્યા પછી તે
ગ્રંથના અવતરણ માટે જે વ્યાખ્યાનરૂપ ગ્રંથને, પ્રત્યક્ષાદિક પ્રમાનાં પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, વગેરે .
ભાગ તે પ્રસ્તાવના પ્રમાણેના વિભાગનું નિરૂપણ જે સંબંધથી !
२. अमुख्यार्थप्रतिपादकत्वे सति मुख्यार्थપ્રાપ્ત થાય છે, તે પ્રસંગસંગતિ છે.
પ્રવર્ત કરતાવના આ ગ્રંથના આરંભમાં ગૌણ ૨. મૃતપેક્ષાનમ્ | એક અર્થના
અર્થોનું પ્રતિપાદન કરનારી અને મુખ્ય અર્થને
જે પ્રવૃત્ત કરે તે પ્રસ્તાવના નિરૂપણમાં કોઈ હેતુથી સ્મરણમાં આવેલ જે
प्राकृतप्रलयः-कार्यब्रह्मविनाशनिमित्तकः सकઅન્ય અર્થ છે, તે અર્થની ઉપેક્ષા નહિ કરવી, પણ તે અર્થનું પણ ત્યાં નિરૂપણ કરવું
સ્ત્રાર્થવિનારા કાર્યબ્રહ્મ (બ્રહ્માદિક) ના તેનું નામ પ્રસંગસંગતિ છે. કેટલાક તેને
નાશના નિમિત્તથી જે સકલ કાર્યને વિનાશ સંવં પણ કહે છે.
તે પ્રાકૃતપ્રલય કહેવાય છે. (બધા પદાર્થો રામ:–અનવસ્થાના આભાસને
મૂળ પ્રકૃતિમાં લય પામે છે માટે તે પ્રાકૃતપ્રસંગ.
પ્રલય કહેવાય છે) પ્રસડથત વધ-સંસર્ગભાવ. ક્રિયાની
प्रागभावः-विनाश्यभावः प्रागभावः ।
જે અભાવ વિનાશવાળો હોય તે પ્રાગભાવ સાથે કહેલા નબ (નકાર) વડે પ્રતિપાદિત થયેલે થયેલ અત્યંતાભાવ. જેમ-મર્થ =
કહેવાય છે. જેમ-પટાદિક કાર્યોની ઉત્પત્તિ વિવેત્ ” (ભઘ ન પીવું.) એમાં, મનુષ્યોને ! પહેલાં તે પટાદિક કાર્યોના સમાયિ કારણમદ્યપાન રાગઃ પ્રાપ્ત છે, એ મદ્યપાનની | રૂ૫ તંતુ આદિકમાં તે પટાદિ કાર્યોને પ્રાગપ્રસતિ કહેવાયતેને પ્રતિષેધ જિત ક્રિયાની | ભાવ રહે છે. પ્રાગભાવ પટાદિ કાર્ય ઉત્પન્ન થાય સાથે નકાર મૂકીને કર્યો છે, માટે એ પ્રસજ્ય ! ત્યારે નાશ થઇ જાય છે, માટે એ પ્રાગભાવ પ્રતિષેધ છે. અર્થાત જે વસ્તુ વિષે મનુષ્યોની વિનાશી પણ છે, અને અભાવરૂપ પણ છે. સામાન્ય પ્રીતિ અથવા આસક્તિ હોય છે, | ૨. નાવિકાન્તઃ પ્રાકમાવઃ જે અભાવ તેમાંથી મનુષ્યોને અટકાવવા માટે જે નિષેધ અનાદિ એટલે ઉત્પત્તિથી રહિત હોય છે વચન કહેવામાં આવ્યું હોય તેને પ્રસજ્યપ્રતિ- તથા સાન્ત એટલે નાશરૂપ અંતવાળો હોય Nધ કહે છે.
છે, તે પ્રાગભાવ કહેવાય છે. પ્રસંતન-આપાદન. જેમ-જે અહીં રૂ. પ્રતિનિનામાવદ પ્રામા | જે ઘડ હોય છે તે પ્રાપ્ત થાય' એવી રીતે અભાવ પિતાના પ્રતિયોગીને જનક હોય તે ઘડાની પ્રાપ્તિ કહી છે તે પ્રસંજન છે. અભાવ પ્રાગભાવ કહેવાય છે. જેમ-પટની
પ્રસાર ( ) –તિર્ય સંપાસમવાય ઉત્પત્તિથી પૂર્વે તે પટને પિતાના સમવાયિ વાર પ્રસારણમ્ ! મૂર્ત દ્રવ્યને તિર્યફ દેશ છે કારણરૂપ તંતુઓમાં પ્રાગભાવ રહે છે, તે સાથે જે સંયોગ છે તે સંયોગનું અસમવાયિ ! પ્રાગભાવ જ તે પટરૂપે પ્રતિયેગીનું નિમિત્ત
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020174 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 134 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 9 MB |