Darshanik Kosh Part 02

SR No.: 020174
Original Sutra Author: N/A
Author: Chhotalal N Bhatt
Publisher: Gujarat Varnacular Society Ahmedabad
Publication Year: 1938
Total Pages: 134
Language: Gujarati
Classification: Dictionary
File Size: 9 MB

Page 21

(૧૩૨) મનુષ્યાદિ શરીર જરાયુજ કહેવાય છે, અને સંબંધ રાખનારું હેને શાસ્ત્રના કોઈ કાર્યમાં પક્ષી સર્પાદિકનું શરીર અંડજ કહેવાય છે. જે રહેલું હોય તે પ્રકરણ.
જે શરીર નિજ શરીરથી ભિન્ન હેય ૪. (મીમાંસક મતે) ૩મયાક્ષ પ્રજા તે અયોનિજ શરીર કહેવાય છે. તે ત્રણ ચય કચાનાદ્રિપુ વિધિવાય અને અંગવાક્ય, પ્રકારનું છે. (૧) ઉજિજ, (૨) વેદજ, બન્નેની આંકાક્ષાવાળું તે પ્રકરણ, જેમ પ્રયાજ અને (૩) અદછવિશેષજન્ય. વૃક્ષાદિક શરીર આદિકમાં, અર્થાત જેમાં પ્રધાનકર્મની અને ઉભિ જજ કહેવાય છે; કૃમિદ શાદિકનાં શરીર અંગકર્મની આકાંક્ષા રહેલી તે પ્રકરણ કહેવાય સ્વદેજ કહેવાય છે અને મનુ આદિકનાં શરીર છે. અથવા– અદષ્ટ વિશેષજન્ય કહેવાય છે.
૧. વાચવેલું પ્રધાનવાવા અંગ પાર્થિવ ઈદ્રિય-ગંધ ગુણનું ગ્રાહક
પ્રતિપાદક વાક્યની અપેક્ષાવાળું પ્રધાન વાકય ઈદ્રિય ધ્રાણ તે પાર્થિવ ઇકિય છે. માટી,
છે જેમાં કહેલું હોય તે પ્રકરણ કહેવાય. પથરા, વગેરે અનેક પ્રકારના પદાર્થો તે
૬. સતિપન નિજાક્ષ પ્રજા
જે આકાંક્ષાને લીધે સંગતિનું (ગ્રંથમાંના પાર્થિવ વિષય છે.
પૂર્વાપર સંબંધનું) પ્રદર્શન કરવાની જરૂર ચિમ્-ઘરે પરવળવવાનું છે કે ઈ
લાગે છે તે આકાંક્ષા બોધક ગ્રંથ સંદર્ભને માણસની ગેરહાજરીમાં તેનાં દૂષણ બોલવા તે
પ્રકરણ કહે છે. પશુન્ય. અથવા–
પ્રકરણોદેવામાન -( “શસ્ત્રતિપક્ષઃ” ૨. પામે પક્ષે પરોષપ્રાશનમ્ ! બીજાના
| શબ્દ જુઓ. ) આગળ કઈ ભાણસની ગેરહાજરીમાં તેના
પ્રતા–વિષયતા, વિશેષણત્વ નામની દોષને ઉઘાડા કરવા તે પેશન્ય.
એક પ્રકારની વિલક્ષણ વિષયતાને પણ gવેચત્ર-નૂતનાનુપૂવવનત્વમ્ નવીન :
પ્રકારતા કહે છે. આનુપૂવી (ગોઠવણું)ની રચના કરવી તે
प्रकाशमानत्वम्-स्वसत्तायां स्वसत्ताप्रकारक(જેમ ડંકપુરાણ.)
સંરચાશવત્વા પિતાની સત્તા (અસ્તિત્વ૨. પૂર્વાનુપૂર્યનક્ષjવિશેષgઘધનાનુપૂર્વી- માં પોતાની સત્તા છે કે નહિ એવા પ્રકારના નવમ્ ! પહેલાંની રચના પદ્ધતિની અપેક્ષા |
સંશયાદિનું નહિ જણવા પણું તે પ્રકાશમાનત્વ. રાખ્યા વગર પુરૂષ વિશેષની બુદ્ધિથી ગાઠવી LEAત્તિ –ાનગૅરાર્થનમાવ: | કાઢેલી જે આનુપૂર્વી, તેપણું. (જેમ કાદંબરી),
:) : પૂર્વનાં કર્મને સંરકારને અધીન જે સ્વભાવ રૂ. સનાતજારનવારવિષયત્વમ્ | તે. અર્થાત પૂર્વકના સંસ્કાર પ્રમાણે જે સજાતીય ઉચ્ચારણની અપેક્ષા રાખ્યા સિવાય સ્વભાવનું બંધારણ તે પ્રકૃતિ. ઉચ્ચારણનો વિષય હોવાપણું. (જેમ ભારતાદિ) ૨. તત્તરારમ્ભવં પ્રક્રુતિત્વમ્ પોતાનાથી - શરણાર્થપ્રતિઘાતગ્રંથરા: એક ભિન્ન તત્વનું આરંભકપણું તે પ્રકૃતિપણું. અર્થને પ્રતિપાદન કરનારે ગ્રંથનો ભાગ તે અથવા– પ્રકરણગ્રંથ કહેવાય.
. તરવાતાપારનવમૂ–બીજા તત્વનું જે ૨. રાઘસિદ્ધાતિવાવાઝથઃ શાસ્ત્રના | ઉપાદાનપણે તે પ્રકૃતિવ. સિદ્ધાન્તભાગ સિવાયના વિષયને પ્રતિપાદન ४. अजन्यस्वे सति जनकत्वं मूलप्रकृतित्वકરનારે ગ્રંથ.
મિતિ સંયમતા સાંખ્યમતમાં જે ઉત્પત્તિ- . રાજાનqદ્ધ તિ શાસ્ત્રઅંતરે રહિત હેઇને બીજા (તત્ત્વની) જનક હોય ચિત્ત પ્રમ્પ શાસ્ત્રના એક દેશ સાથે તે મૂલપ્રકૃતિ કહેવાય છે.