Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩૦) પુનામ- મનુવાવું વિના વતિ પુનઃ | તેમ જે કોઈને ઉત્પન્ન ન કરતે હેય તે. નં પુનર્જન્! કોઈએ કહેલાને ફરી કહી | અર્થાત આત્મા. બતાવવું તેને અનુવાદ કહે છે. એવા અનુવાદ | ૨. પુરુષાર્થપૂરનાઃ પુરુષ: ધર્માદિ વિનાજ એક વાર કહેલા અર્થનું જે પુનઃ ચાર પુરુષાર્થને સંપાદન કરવાને જે યોગ્ય કથન છે, તેનું નામ પુનરુકત છે. જેમ- હોય તે પુરૂષ. રાનિત્ય, નિત્ય, ઇત્યાદિક વચનનું
રૂ. પુર્યદકુ વસતીતિ પુઃ પુર્યષ્ટકમાં કથન તે પુનરુક્ત કહેવાય છે. (વાદમાંને એ જ
છે રહેતા હોય તે પુરૂષ-છવ. (“પુષ્ટક’ એક દેષ છે. )
શબ્દ જુઓ). પુન :પુન:પુન|િ વારંવાર તેનું
પુરુષાર્થ –ત્રિવિધવાનિવૃત્તિઃ ત્રણ તે બોલવું તે.
| પ્રકારનાં દુઃખોની અત્યંત નિવૃત્તિ તે ૨. વાર્થધાનેરવિ અથવા
G! પુરૂષાર્થ–મોક્ષ. એક અર્થના બેધક અનેક શબ્દ કહેવા તે.
૨. સુવાણિaiારઃ સુખની પ્રાપ્તિ જેમ-તેણે શીતળ વારિ, જળ, પાણી પીધું. અને
૧૭અને દુઃખને નાશ તે પુરૂષાર્થ. એમાં વારિ, જળ, પાણું, એ શબ્દો એક જ !
રૂ. પુખ સાર્થ: પુરૂષ વડે સાધ્ય અર્થના હોવાથી પુનરુક્તિ કહેવાય છે.
- એવો અર્થ. पुरश्चरणम्-मन्त्रफलसिद्धयर्थमुपोद्घातत्वेन પૂર્વસેવના મંત્રના ફળની સિદ્ધિને માટે !
પુ –સૂક્ષ્મ શરીર સાથે અવિદ્યા, ઉપદ્યાત રૂપે પ્રથમ જે ઉપાસન કરવું તેને
કામ અને કર્મ, વિશેષ ગણીએ તો તે પુર્યષ્ટક પુરશ્ચરણ કહે છે.
કહેવાય. અથવા, આઠ પુરીઓના સમૂહને पुराकल्पार्थवादः--ऐतिह्य समाचरिततया
પુર્યષ્ટક કહે છે. એ આઠ પુરીઓઃ-(૧) પાંચ
જ્ઞાનેંદ્રિય, (૨) પાંચ કર્મેન્દ્રિ, (૩) ચાર વર્તિના પુરાણાદિકમાં કહેલી કથાનાં પાત્રો
અંતઃકરણ, (૪) પાંચ પ્રાણ, (૫) પાંચ સમાન આનું આચરણ છે એમ કહેવું તે
સુક્ષ્મભૂત, (૬) અવિદ્યા, (૭) કામ, અને (૮) પુરાકલ્પ નામે અર્થવાદ જાણવો. કર્મ, એ આઠ પુરીઓનાં નામ જાણવાં.
પુનામું-પુરાત્તનાથનમ્ જૂના પૂરગાથામ:–રા વેરામાત્રામઃ વખતના વૃત્તાન્તનું કથન.
કાળવા: પાનમ્ ! ડાબી નાસિકાથી સોળ માત્રા ૨. ધ થિ વંશ નવન્તરા જ જેટલા વખત સુધી પ્રાણવાયુને ખેંચવો તે વૈરાગુચરિતે ચિવ પુરાં ઘરાક્ષ પ્રાકૃ- પૂરક પ્રાણાયામ. તિક સર્ગ (મૂળ પ્રકૃતિથી થયેલી સત્તવાદિ પૂર્વત્વ૫–ક્રિયાના પ્રતિનિત્વમ્ | ગુણ વગેરેની સૃષ્ટિ), વૈકૃતિક સર્ગ (પંચ ક્રિયાથી જન્ય સંયોગનું પ્રતિયોગીપણું મહાભૂતાદિક વિકૃતિ રૂપ તત્વોથી થયેલી (એટલે સંગ થતા પહેલાંની સ્થિતિ છે તે પૃથ્વી તથા મનુષ્યાદિકની સૃષ્ટિ), રાજાઓના પૂર્વ પણું. વંશ, મવંતરનાં વૃત્તાંત, અને મનુ વગેરેના પૂર્વપક્ષ –ાત્ર રાયનિરાણા પ્રશ્ન: વંશમાં થયેલા રાજા આદિનાં ચરિત્ર, એ શાસ્ત્રના વિષય સંબંધી સંશયને દૂર કરવા પાંચનું જેમાં કથન કરેલું હોય તે પુરાણ માટે જે પ્રશ્ન તે પૂર્વપક્ષ. કહેવાય.
૨ સિદ્ધાન્તવરટિઃ સિદ્ધાન્તની વિરુદ્ધ પુરુષ:-( સાં નેમતે) લાલચ સચ- જે ઉપન્યાસ કરવો તે પૂર્વપક્ષ. વિના . જે કેઈથી ઉત્પન્ન થયેલે ન હોય, તે અથવા
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020174 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 134 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 9 MB |